Làng biệt thự cổ độc đáo giữa Hà thành

TTO - Không nổi tiếng như Đường Lâm hay Cự Đà, lâu nay người ta vẫn vô tình quên (hay bỏ sót?) một báu vật kiến trúc giữa Hà thành. Đó là làng Cựu hay còn gọi là làng nhà Tây, thuộc xã Vân Từ, huyện Phú Xuyên, cách trung tâm Hà Nội khoảng 40km.

Quang cảnh ngõ xóm bình yên và hữu tình ở làng Cựu - Ảnh: Tiến Thành

Một chiều đầu năm mới, chúng tôi tìm về làng Cựu để chiêm ngưỡng những kiến trúc biệt thự cổ độc đáo nơi đây. Sương mù và mưa phùn khiến con đường vào làng khá quạnh quẽ, rét mướt.

Cổng làng đồ sộ đã lấm tấm rêu phong nhưng vẫn ánh màu sơn vàng. Một bà lão qua đường cho biết chiếc cổng đã được xây dựng từ rất lâu, đến nay người trong làng không ai nhớ chính xác. Nguyên liệu chính để xây cổng là vôi vữa trộn với mật ăn, dù đã trải qua mấy thập kỷ nắng mưa nhưng cổng làng Cựu vẫn bề thế, rắn chắc.

Nhà thờ họ Trần là một công trình kiến trúc quan trọng của làng Cựu, được xây dựng theo phong cách kiến trúc thuần Việt - Ảnh: Tiến Thành

Chiếc cổng nhà có khắc hình con tôm của cụ phó Du được xây dựng từ năm 1929 - Ảnh: Tiến Thành

Hai ngôi nhà cổ lớn nhất ở làng Cựu - Ảnh: Tiến Thành

Đường làng Cựu uốn cong hữu tình - Ảnh: Tiến Thành

Chăm chú ngắm nhìn chiếc cổng, tôi có thể thấy sự kết hợp độc đáo giữa kiến trúc Việt - Pháp. Đó là sự giao thoa giữa những cột vuông, mái cong uốn lượn - nét đặc trưng của kiến trúc phương Đông và cột tròn, mái vòm - điểm nổi bật của kiến trúc phương Tây. Trên nền tường được tô điểm những hoa văn hiện đại, còn thấy rõ từng chữ nho vuông vức.

Tất cả cho thấy sự khéo léo, công phu của những người thợ nề cũng như sự giàu có và con mắt thẩm mỹ tinh tế của người làng Cựu năm xưa. 

Ngõ xóm được lát gạch nghiên đỏ - Ảnh: Tiến Thành

Hai tòa biệt thự cổ có lan can bắc qua như một cây cầu nhỏ xinh của ông Xã Vình - Ảnh: Tiến Thành

Toạ lạc ngay đầu làng là một biệt thự to bề thế của ông Chu Văn Luận nay đang bỏ hoang - Ảnh: H.Trang

Cổng xưa - Ảnh: H.Trang

Rẽ vào từng ngõ nhỏ của làng Cựu, tôi như vỡ òa cảm xúc vì lạ lẫm, xốn xang.

Là lần đầu được chiêm ngưỡng hai biệt thự cổ nối vào nhau bởi chiếc lan can nhỏ xinh kiểu Pháp. Là những họa tiết được trang trí cầu kỳ trên cổng, như hình hoa đào, hoa sói, hình con tôm hùm, con lân, con phượng… Hay những đôi câu đối bằng chữ nho khắc in trước cổng, hai bên cửa hay trên những cột nhà…

Và lạ thay, khắp làng Cựu không có những ngôi nhà cao tầng chót vót. Hầu hết là những căn nhà ba gian với khoảng sân rộng, kín cổng cao tường… Nó trở thành nét đặc trưng trong kiến trúc làng Cựu.

Với riêng tôi, vui mừng hơn khi cơn lốc thương mại hóa đã chưa kéo tới đây.

Cổng làng Cựu có tuổi đời hàng trăm năm, được xây theo phong cách kiến trúc Đông - Tây

Phần lớn các biệt thự cổ ở làng Cựu đều đóng kín cửa do từ xưa nhiều chủ nhà đã ra Hà Nội sinh sống - Ảnh: Tiến Thành

Dấu ấn thời gian và dấu ấn kiến trúc in đậm trên mỗi ngôi nhà - Ảnh: Tiến Thành

Còn nhớ khi đặt chân tới làng, chúng tôi đã được người dân, từ bà cụ già đến các em nhỏ mời chào, chỉ dẫn những tòa biệt thự cổ nhất, đẹp nhất và kể chuyện rất chân tình.

Tấm lòng thịnh tình và thảo thơm ấy khiến tôi càng mê đắm con người và cảnh vật nơi đây, về một làng Cựu bình yên và còn muôn vàn bí ẩn. Mong sao nơi đây sẽ sớm trở thành địa chỉ du lịch văn hóa xứng tầm...

Làng thợ may vang bóng một thời Từ thời thuộc Pháp, làng Cựu đã nổi tiếng là làng thợ may “đệ nhất Hà thành”. Những người thợ may ở đây chuyên may quần áo phục vụ người Pháp và giới thượng lưu ở Hà Nội. Cũng nhờ nghề này mà rất nhiều người trong làng đã giàu lên nhanh chóng, trở thành những nhà tư sản thành đạt với những cửa hiệu ở Hà Nội và cả Sài Gòn. Khi về làng, họ đua nhau xây những biệt thự nguy nga theo phong cách tân thời, biến làng Cựu cũ kỹ thuở nào trở thành một “làng Tây” sang trọng.

TIẾN THÀNH