Cá nướng thưởng thức tại chỗ ở Thung Nai

Cá ngão, cá lăng, cá chép, cá mè, cá măng, cá trắm, cá thiểu,..sống trong lòng hồ sông Đà được nướng, hun khói tại chỗ nóng hổi.

Thung Nai nằm lọt thỏm trong lòng hồ sông Đà thuộc huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình. Tập quán sinh hoạt khiến đồng bào trong lòng hồ đánh bắt cá tôm hàng ngày làm thức ăn. Để sử dụng món ăn được lâu, người Mường nghĩ ra cách hun khói và nướng cá để ăn quanh năm.

Cá nướng đã trở thành món ăn đặc sản của vùng thung lũng. Đồng bào người Mường, người Dao từ già đến trẻ, sáng tối cắm dùi trên những con đường có dấu chân du khách để phục vụ tận nơi món này.

Khi mùa mưa đến, tháng 8 đến tháng 10 nguồn cá trở nên dồi dào, người dân chài lại bày bán những mẻ cá tươi hoặc đổ buôn cho chủ các lán hàng hai bên đường lên động Thác Bờ. Họ sẽ sử dụng cá này kẹp que tre nướng trực tiếp và bán tại chỗ.

Anh Minh (người Mường ở bản Giang Mỗ) bán cá nướng tại động Thác Bờ cho biết: "Cá bán quanh năm, mùa nào cá đó. Tất cả đều là cá tươi được nướng tại chỗ và không tẩm ướp một thứ gia vị gì", anh vừa nói vừa nhanh tay khía những thớ thịt cá để nướng.

Cá thiểu, cá trắm đen, cá măng, cá ngão, cá bò, cá lăng... là những loại cá đặc sản của vùng lòng hồ sông Đà. Chiếc lều bạt dựng tạm, gác thêm vài thanh tre, dưới là bếp lửa đỏ hồng, chỉ sau vài tiếng một mẻ cá lại chín, du khách có thể thưởng thức tại chỗ với một ít muối tiêu.

Cá ngão loài cá có chiếc miệng rộng, thân mỏng, xương dài, mềm và nhiều thịt. Người dân khi bắt được đem rửa sạch không mổ bụng mà kẹp que tre, nướng, treo gác bếp hoặc hun khói ăn quanh năm.

Cá thiều một loài cá chỉ có ở lòng hồ sông Đà, thịt cá mềm, ngọt, vảy cá nhỏ. Cá phù hợp chế biến các món nướng khi ăn cuốn bánh đa nem hoặc chấm muối tiêu chanh.

Cá to bán theo xiên từ 350.000 đồng đổ xuống. Cá lớn bán cân, bán con... Ở đây còn có món tôm nướng Đà Giang ăn ngọt và thơm phức, bắt mắt, khơi dậy tâm hồn ăn uống của du khách.

Bác Lâm, 54 tuổi cho biết:"Sáng sớm, cả nhà 4 người, mỗi người một việc, làm cá, dựng lều và nướng thì mới phục kịp phục vụ hết nhu cầu của khách".

Cá khô nước ngọt khác nhiều so với cá khô biển. Người Mường ở Hòa Bình không ướp cá bằng muối nên khi chế biến cá khô có thể nướng để nhậu hoặc kho, rán tùy khẩu vị. 

Cá đánh bắt tại chỗ và phục vụ du khách có thể ăn luôn và mang về.

Ngọc Thành

Cá nướng xiên - món quà của dòng Đà Giang

Không ai biết là món cá nướng xuất hiện từ khi nào nhưng đến nay, cá nướng đã trở thành một trong những món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ cổ truyền của người dân sinh sống quanh vùng lòng hồ sông Đà. Cá dùng để nướng nhất thiết phải là cá tươi đánh bắt từ sông Đà với nhiều loại khác nhau như cá thiểu (còn gọi là cá nhác), cá măng, cá trắm, cá lăng, cá nheo…, trong đó cá thiểu và cá măng nướng được đánh giá là ngon hơn cả.

Cá được kẹp thành xiên hoặc nướng riêng từng con cho đến khi chín vàng rộm (ảnh: Tác giả).

Cách sơ chế trước khi nướng cũng khá đơn giản. Cá bắt về sẽ được làm sạch, ngâm trong nước muối khoảng 10 - 15 phút rồi được tẩm ướp các loại gia vị với nguyên liệu được lấy ngay từ vườn nhà như gừng, sả, riềng, hành, hạt dổi… Sau đó một thanh tre tươi sẽ được dùng để xiên từ miệng xuống đến đuôi con cá; tùy theo trọng lượng, cá sẽ được kẹp thành từng xâu hoặc nướng riêng từng con. Nhưng dù nướng riêng hay nướng theo xâu thì cá đều được kẹp cẩn thận bằng các thanh tre tươi to bản để bảo đảm cố định trong quá trình nướng.

Quá trình sơ chế cá cũng là quá trình chuẩn bị than củi để nướng cá. Việc nướng cá thường kéo dài từ 1,5 - 2 giờ với than hồng để bảo đảm cá chín tới mà vẫn giữ được vị ngọt của cá tươi. Theo bà Bùi Thị Én, ở Phường Phương Lâm, thành phố Hòa Bình, người có thâm niên hơn 20 năm nướng cá để bán cho du khách thì cá nướng “đạt tiêu chuẩn” là cá phải dậy mùi thơm, da cá phải có màu vàng rộm, lấp lánh sắc bạc đặc trưng của cá sông Đà; thịt cá chắc, không khô quá nhưng cũng không còn quá nhiều nước, da giòn, xém cạnh và mặn vừa đủ…

Cùng với nhịp sống thị trường, hiện nay dọc theo Quốc lộ 6, sau khi qua thị trấn Kỳ Sơn, đến cách địa phận thành phố Hòa Bình khoảng 4 - 5 km, du khách sẽ thấy khá nhiều quán bán cá sông Đà nướng. Giá bán cá nướng nhìn chung cũng khá phải chăng. Mỗi xâu cá bao gồm 4 - 5 con to bằng ba ngón tay được các chủ quán bán với giá 100 – 120 nghìn đồng, cá to hơn thì có giá cao hơn tùy thuộc vào chủng loại và trọng lượng của con cá. Cá sông Đà nướng có thể mang về làm quà cho người thân song hầu hết thực khách đều chọn cách thưởng thức luôn tại quán do bị lôi cuốn bởi màu sắc vào rộm, hương thơm quyến rũ, béo ngậy của các xâu cá vừa chín tới.

Một cách bình dị mà dân dã, chủ quán sẽ mới thực khách thưởng thức món cá nướng được xé và bày trên miếng lá chuối xanh đã rửa sạch, lau khô. Có nhiều cách thưởng thức nhưng cá sông Đà nướng ngon nhất khi được ăn cùng với muối ớt tươi vắt chanh và các loại lá rừng như lá mơ, lá lốt, là đinh lăng, lá sấu, lá lộc vừng… Thực khách sẽ cảm nhận rõ vị ngọt, béo ngậy tự nhiên của thịt cá sông xen lẫn vị cay của muối ớt, vị chát nhẹ của các loại rau rừng như làm mất đi vị tanh vốn có của cá.

Từ từ thưởng thức, món cá sông Đà nướng trắng, dai, ngọt, ngậy, đậm đà hương vị thiên nhiên… như giúp du khách xua tan đi mọi mệt mỏi, vất vả sau những chặng hành trình du lịch khám phá núi rừng Hòa Bình.

Tạ Quang Đạo