Hoàng hôn: Săn sá sùng tiến vua trên đảo Quan Lạn

Thứ Ba, 2 tháng 2, 2016

Săn sá sùng tiến vua trên đảo Quan Lạn

Đến Quảng Ninh mà không ra Quan Lạn là tiêng tiếc, còn ra tới Quan Lạn mà không thử săn sá sùng, đặc sản tiến vua càng là một trong những điều tiếc nuối nhất.

Trùm khăn áo kín mít, giữa 12 giờ trưa một ngày nắng gay gắt, chúng tôi vác mai theo chị Nguyễn Hải Vân, 27 tuổi, thôn Thái Hòa, đến bãi Sau của đảo Quan Lạn.

Chị Vân nhìn chăm chăm xuống bãi triều, bằng con mắt nhà nghề, thấy dấu hiệu của tổ sá sùng, chị lao chiếc mai xuống, lật đất thật nhanh. Trong lớp cát, chỉ còn một mẩu sá sùng bằng đốt ngón tay, con sá sùng bị đứt, lẩn mất trong cát. Chị Vân tiếc đứt ruột: “Để được 1 con sá sùng lành lặn thì mất đến 9 lần đào. Phải nhanh mắt, nhanh tay. Đào cả ngày có khi được nửa cân. Hôm nào may mắn lắm mới được một cân”.

Sá sùng sống ở bãi cát ven biển, phân bổ nhiều nhất ở vùng biển Nha Trang, ven biển Quảng Ninh (kéo dài từQuảng Yên đến các xã Tân Bình, Đai Bình huyện Đầm Hà), song, sá sùng Quan Lạn (đặc biệt ở 2 bãi Trước và Sau) được yêu thích nhất vì mình dày, con lớn, ăn ngon, ngọt, giòn.

Sá sùng thân hình ống, trơn nhẵn, mình sáng, con lớn nhất to bằng đầu ngón tay cái người lớn, dài cả gang tay, loài thủy sinh này có đặc điểm lủi rất nhanh trong cát. Sá sùng còn được người Quan Lạn gọi là con mồi, hoặc sái sùng, sa trùng. Một lạng (100 gram) sá sùng tươi bán ngay tại bãi giá khoảng 30.000 - 40.000 đồng.

Ở Quan Lạn có những người chuyên đào, người chuyên thu mua sá sùng tươi về phơi khô và phân phối. Chị Phạm Thị Loan, 37 tuổi, đầu mối sá sùng ở Quan Lạn đã 7 năm nay, cho biết từ 8 - 9 kg sá sùng tươi mới được 1 kg khô, chưa kể phải chọn lọc các con lành lặn, đều nhau, màu sáng. Mỗi dịp Tết nguyên đán, sá sùng khô Quan Lạn có giá xấp xỉ 4 triệu đồng/kg.

Chính vì độ đắt đỏ này, đi đào sá sùng trên đảo Quan Lạn chẳng khác gì tìm vàng trong cát. Bây giờ người khôn của khó, mỗi ngày trên bãi Trước - Sau có cả trăm người ngày đêm đi săn sá sùng, các tổ “vàng ròng” này càng hiếm hoi hơn trước.

Hoài niệm món ăn tiến vua xưa

Ông Hoàng Đức Hưng, Giám đốc Công ty cổ phần Viglacera Vân Hải, đơn vị quản lý khu du lịch sinh thái Sơn Hào trên đảo Quan Lạn, được người dân thân mật gọi là “Chúa đảo” khi ông là người đầu tiên đánh thức những tiềm năng du lịch trên hòn đảo hoang sơ này.

Bằng giọng trầm ngâm, ông Hưng kể lại rằng, từ thời các cụ kỵ của ông, sá sùng là loài thủy sinh được chọn lựa kỹ lưỡng và cung tiến vào cho vua chúa trong hoàng cung vì độ ngon, bổ, quý hiếm.

Từ xưa đến nay, người ta vẫn gắn mác “thần dược” cho sá sùng Quan Lạn khi món ăn này được truyền tụng là bổ thận, tráng dương, tăng cường bản lĩnh đàn ông. “Thần dược” đâu chả biết, chỉ biết rằng, càng ngày, sá sùng càng hiếm hoi ở Quan Lạn và được săn lùng khắp cả nước.

Tới các nhà hàng hải sản ở thành phố Hạ Long, Quảng Ninh bây giờ, khách sành ăn sẽ gọi đầu tiên là món sá sùng nấu lá lốt, tiếp đến có thể là sá sùng tẩm bột chiên, sá sùng xào su hào, sá sùng khô nướng.

Sá sùng được làm sạch cát, để ráo nước, nấu vừa chín tới trong nước hầm xương và nước cốt quả me, bỏ thêm lá lốt, ăn chua dìu dịu, ngon ngọt đến nhớ đời. Mỗi chén sá sùng nấu lá lốt nhỏ xíu giá chừng 100.000 đồng, mỗi đĩa sá sùng xào giá cả nửa triệu bạc, thế nhưng phải đặt trước mới may ra được nếm.

Sá sùng chiên bột vừa giòn vừa béo; sá sùng khô nấu canh bầu, bí thì “không phải dạng vừa đâu”, nước canh trong văn vắt mà ngọt lừ, đủ để cả chủ và khách “chén” sạch nồi cơm.

Ông bác tôi từ Quảng Ninh ra Hà Nội chơi, ngẩn ngơ nhìn tô phở bò thơm nghi ngút trong một tiệm phở phải xếp hàng mới mua được, rồi thở dài: “Còn đâu hương sá sùng trong phở ngày nào”. Người đàn ông 70 tuổi ăn phở mà nước dùng được nấu từ xương bò và sá sùng khô từ những năm tuổi thơ. Tô phở ngọt, thanh nhờ sá sùng, không mảy may chút mì chính đánh lừa vị giác vô duyên chỉ còn trong hoài niệm của người dân vùng biển.