Nguồn gốc và ý nghĩa ngày Tết Hàn thực 3/3 âm lịch

Vào ngày Tết Hàn thực 3 tháng 3 âm lịch hàng năm, người Việt thường có tục lệ dâng lên tổ tiên món bánh trôi, bánh chay. Đây không chỉ là một nét đẹp văn hóa truyền thống mà còn là nét đẹp trong nghệ thuật ẩm thực.

Nguồn gốc ngày Tết Hàn thực 3/3 âm lịch

Theo nghĩa chữ Hán "Hàn" là lạnh, "thực" là ăn, "Tết Hàn thực" là tết ăn đồ lạnh. Phong tục cổ truyền này có nguồn gốc từ Trung Quốc theo một câu chuyện ly kỳ truyền tụng nhiều đời. Chuyện kể rằng vào đời Xuân Thu (770 - 221), vua Tấn Văn Công nước Tấn, gặp loạn nên phải bỏ nước lưu vong sống cảnh nay trú nước Tề, mai ở nước Sở. Bấy giờ, có một hiền sĩ tên là Giới Tử Thôi, theo phò vua đã giúp đỡ nhiều mưu kế. Một hôm, trên đường lánh nạn, lương thực cạn kiệt, Giới Tử Thôi phải lén cắt một miếng thịt đùi mình nấu lên dâng vua. Vua ăn xong, hỏi ra mới biết đem lòng cảm kích vô cùng.

Ngày Tết Hàn thực diễn ra vào ngày 3/3 âm lịch có nguồn gốc từ Trung Quốc.

Giới Tử Thôi theo phò vua Tấn Văn Công trong vòng mười chín năm trời, cùng nhau nếm mật nằm gai, khổ luyện thành tài. Về sau, Tấn Văn Công dành lại được ngôi vương, trở về làm vua nước Tấn, phong thưởng rất hậu cho những người có công khi tòng vong, nhưng lại quên mất Giới Tử Thôi. Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, nghĩ mình theo vua phò vua là chuyện nên làm, ông cho rằng những việc đó đâu có gì đáng nói.

Vì thế, ông về nhà đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn. Tấn Văn Công về sau nhớ ra, cho người đi tìm Tử Thôi. Nhưng vì là người không tham danh vọng, Tử Thôi nhất quyết không quay về lĩnh thưởng, Tấn Văn Công ra lệnh đốt rừng (muốn thúc ép Tử Thôi quay về). Không ngờ Tử Thôi quyết chí, hai mẹ con cùng chịu chết cháy trong rừng.

Nhà vua hối hận cho lập miếu thờ. Hàng năm, đến ngày 3 tháng 3 là ngày chết cháy của 2 mẹ con Tử Thôi thì cấm dùng lửa nấu ăn, ngay cả việc làm cỗ cúng cũng phải làm từ hôm trước, đây được coi là ngày Tết Hàn thực.

Ý nghĩa của bánh trôi bánh chay trong tết Hàn thực của người Việt

Tuy có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng Tết Hàn thực của người Việt vẫn mang những sắc thái riêng, mang đậm chất Việt. Vào ngày mùng 3/3 âm lịch hằng năm, người dân đều ăn đồ nấu chín để nguội với tấm lòng thành kính nhất nhằm tưởng nhớ đến công ơn dưỡng dục của những người đã khuất.

Khác với Tết Hàn thực ở Trung Quốc, vào ngày này người Việt không kiêng lửa, vẫn nấu nướng bình thường. Điều đặc biệt, người Việt còn sáng tạo nên bánh trôi, bánh chay với ý nghĩa tượng trưng đó là những thức ăn nguội - hàn thực.

Bánh trôi.

Hướng về cội nguồn

Tết Hàn thực của người Việt chủ yếu mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, tưởng nhớ công lao của những người đã khuất. Chẳng hạn người Việt có lệ dâng bánh trôi lễ Hai Bà Trưng vào ngày mùng 6/3 ở Hà Tây. Tiếp đó, ngày giỗ tổ Hùng vương mùng 10/3 người Việt từ khắp mọi miền tổ quốc về đền Hùng, Phú Thọ thắp hương và dâng cúng những đĩa bánh trôi bánh chay, tưởng nhớ cội nguồn... Như thế, rõ ràng tết Hàn thực của ta mang màu sắc dân tộc riêng, trường tồn trong quá trình dựng nước và giữ nước.

Truyền thống dân tộc

Bánh chay.

Bánh trôi bánh chay là đặc trưng của ngày lễ này. Từ xa xưa bánh trôi bánh chay đã đi vào thơ ca dân tộc như những món ăn đặc trưng phổ biến của người Việt. Hai thứ bánh trôi và chay đều làm từ bột gạo nếp thơm. Bánh trôi nặn viên nhỏ, ngoài trắng, trong nhân đường đỏ, thả luộc trong nồi nước sôi, khi bánh nổi lên mặt nước vớt ra vừa chín tới. Còn bánh chay thì nặn tròn dẹt, không nhân, đặt lên đĩa nhỏ, khi ăn đổ nước đường lên trên.

Ôn lại chuyện xưa

Vào những ngày này, cùng người thân thưởng thức một đĩa bánh trôi, bánh chay ta như cảm nhận được nhân tình thế thái. Nhiều người còn truyền tai nhau rằng, ăn bánh trôi bánh chay vào ngày này để ôn lại những chuyện xưa cũ, chuyện một thời đã xa của dân tộc ta.

Tết Hàn thực với món bánh trôi bánh chay truyền thống là dịp để mọi người tưởng nhớ đến công ơn dưỡng dục của những người đã khuất.

Cũng có tích kể lại rằng bánh trôi bánh chay có từ thời Hùng Vương và tục làm hai thứ bánh này để nhắc nhớ về sự tích "bọc trăm trứng" của Âu Cơ. Trăm viên bánh nhỏ tượng trưng cho trăm quả trứng của Đức Lạc Long Quân. Bánh trôi tượng trưng cho 50 quả trứng nở ra thành 50 người con lên rừng theo mẹ. Bánh chạy tượng trưng cho 50 quả trứng nở ra thành 50 người con theo cha xuống biển.

Và những truyền thống này đã ăn sâu vào tiềm thức người Việt, để rồi cứ đến ngày Tết Hàn thực, người người nhà nhà lại nô nức chuẩn bị làm bánh trôi, bánh chay. Với mùi thơm phức của đỗ xanh, đường mật, không khí tết dường như trở nên sôi động và ý nghĩa hơn.

Cách làm bánh trôi - bánh chay cho Tết Hàn thực

I. Nguyên liệu làm bánh trôi - bánh chay

• 200gram Bột nếp
• Đường làm bánh trôi (khoảng 12-14 viên nhỏ) hoặc thay bằng palm sugar (miếng to về cắt nhỏ làm nhân bánh trôi)
• 30gram đậu xanh đã cà vỏ
• Vừng trắng
• Nước cốt dừa, dừa nạo sợi nhỏ (không bắt buộc)
• Bột năng/ bột đao hoặc bột sắn

Ghi chú:

• Các bạn nên chọn gạo nếp ngon, ngâm nước qua đêm rồi xóc với tí muối, mang đi xay. Đường nếu tìm được loại đường làm bánh trôi, đã cắt viên là tốt nhất. Nếu không thì thay bằng đường thốt nốt, hoặc dùng đường mía. Nếu không có dạng viên thì có thể dùng đường xay dạng hạt, nhưng có dạng viên thì bánh trôi sẽ ngon hơn.
• Định lượng ở trên làm được 1 bát bánh chay và 1 đĩa bánh trôi nhỏ, nhiều hơn thì các bạn nhân lên nhé!

II. Hướng dẫn làm bánh trôi - bánh chay

Bước 1: Chuẩn bị bột bánh trôi

Cho bột vào bát to, cho 1 cốc nước vào lò vi sóng quay khoảng 30s-45s cho nước ấm. Từ từ đổ nước vào bát bột, lấy đũa khuấy rồi dùng tay nhào đều. Làm sao cho khối bột dẻo quánh, cầm chắc tay, không bị quá nhão và không bị quá khô. Mô tả cảm quan thì sẽ hơi giống đất nặn của các bé. Bột quá khô thì cầm vào sẽ có cảm giác còn hạt bột bên trong khối bột. Quá nhão thì sẽ có cảm giác hơi ướt, sau này luộc bánh sẽ dễ bị nát và khó đứng bánh.

Các bạn chú ý xem bột cũ hay bột mới để biết độ chịu nước sẽ khác nhau. Nhưng để nhận ra bột đạt cũng không khó lắm đâu.

Các bạn cho nước vào từ từ, ít một thì sẽ dễ điều chỉnh hơn.

Bột nhào xong thì lấy nilon gói thức ăn bọc kín cho khỏi bị khô. Tiếp theo đi chuẩn bị hai loại nhân và vừng rắc mặt bánh.

Bước 2: Chuẩn bị nhân bánh chay

Nhân bánh chay: Đậu xanh có thể ngâm với nước ấm trước khoảng 2-3 tiếng hoặc 1 đêm. Cho đậu xanh vào nồi, đổ nước xâm xấp, để lửa vừa. Sau khi nước sôi được một lúc thì hạ lửa, cho đường và chút xíu muối, nêm sao cho vừa ngọt, đun tiếp đến khi cạn nước. Vừa đun vừa lấy cái thìa hoặc muôi lớn, nghiền và đánh đậu xanh cho nhuyễn và tơi. Nếu nước cạn quá nhanh mà đậu xanh chưa chín mềm & chưa nhuyễn thì cho thêm nước.

Đậu xanh sau khi chín và nghiền nhuyễn thì nắm lại thành từng nắm nhỏ cỡ quả trứng chim cút. Nên nắm đậu lúc đậu còn ấm nóng, đậu kết dính sẽ tốt hơn. Có thể trộn thêm dừa nạo vào trong nhân, tùy thích.

• Nhân bánh trôi: Đường làm nhân bánh trôi cắt thành miếng nhỏ.
• Vừng rắc mặt bánh: Rang chín khoảng 2-3 thìa vừng trắng, để riêng ra bát.

Bước 3: Nặn bánh trôi, bánh chay

• Chia khối bột ra làm nhiều phần nhỏ đều nhau và vừa với lượng nhân đã chuẩn bị. Ấn dẹt từng khối bột, đặt nhân vào giữa và gói lại, vo tròn. Cố gắng vo sao cho khít, đừng để không khí lọt vào bên trong nhân, khi đun bánh sẽ dễ bị vỡ.

Bước 4: Cách luộc bánh trôi, bánh chay

Thả bánh đã nặn vào nồi nước sôi, luộc đến khi bánh nổi và trong thì vớt ra thả vào bát nước lạnh. Sau đó dùng muôi thủng vớt ra đĩa sao cho đẹp rồi trang trí vừng đã rang lên phía trên mặt bánh.

Cách nấu nước bánh chay

Hòa tan bột sắn dây với 100g đường và nước, đặt lên bếp đun sôi sao cho hỗn hợp sắn dây sánh, lỏng thì tắt bếp, thêm nước hoa bưởi vào để tạo mùi thơm.

- Bánh chay múc ra bát, thêm nước sắn dây. Có thể rắc thêm vài hạt đậu đã đồ chín hoặc vài sợi dừa nạo (nếu muốn).

Bạn có thể thêm lá dứa, củ dền hoặc trà xanh vào bột để tạo món bánh chay nhiều màu, hấp dẫn.

Tổng hợp

Bánh cóng, loại bánh lạ từ cái tên

Sài Gòn có rất nhiều điểm bán bánh cóng, gắn liền với tên của nhiều địa phương ở miền Tây Nam bộ như bánh cóng Bạc Liêu, bánh cóng Cà Mau, bánh cóng Sóc Trăng… Cách làm bánh cóng ở mỗi nơi có một nét đặc trưng riêng, độc đáo được nhiều người ưa chuộng.

Những chiếc cóng để đổ bánh.

Cái tên bánh cóng không biết ai đã đặt cho loại bánh này, nhưng đơn giản khi nhìn thấy người ta đổ bánh, bạn sẽ tìm được câu trả lời. Bánh được đổ trong chiếc cóng có dạng giống chiếc ca nhôm nhỏ, gắn với tay cầm để tiện lợi cho việc đổ bột vào.

Cái tên "bánh cóng" gợi cho người ta một cảm nhận lạnh giá, nhưng khi ăn vào thì hoàn toàn ngược lại, bởi bánh rất nóng và giòn. Bánh cóng có nét rất quen thuộc như những món dân dã khác như bánh xèo, bánh khọt, bánh cuốn… và nguyên liệu làm nên bánh cóng cũng khá đơn giản gồm: bột gạo, thịt xay nhuyễn trộn hành và gia vị cho vừa ăn, tôm tươi, đậu xanh đã được luộc chín…

Người bán đổ một lớp bột dước đáy cóng, sau đó phủ thêm một lớp đậu xanh đã luộc chín, thịt xay nhuyễn, tôm tươi, sau đó tiếp tục đổ một lớp bột gạo lên trên. Nhúng bánh vào chảo dầu thật sôi, chờ cho bánh chín rồi treo trên vỉ sắt cho ráo dầu, sau đó lấy bánh ra.

Chị Bích Trâm, chủ quán bánh cóng Cà Mau trên đường Lê Đại Hành (quận 11), chia sẻ: "Phải thật nhanh tay và khéo léo khi đổ bánh cóng, bởi bạn phải luôn tay múc bột đổ vào cóng, rán bánh vàng, rồi vớt ra".

Bánh cóng ăn kèm rau xà lách, rau thơm các loại, chấm với nước mắm chua cay ngọt, kết hợp một chút đồ chua làm từ củ cải đỏ và trắng. Mỗi chiếc bánh chỉ nhỏ gọn trong lòng bàn tay, tuy nhiên ăn khoảng 3 cái là bạn đã cảm thấy no bụng rồi. Giá mỗi cái bánh cóng 6.000 - 8.000 đồng. Bánh được bán vào đầu giờ chiều cho đến tối. Ở Sài Gòn, món bánh cóng được bán trên đường Nguyễn Tri Phương (quận 10), Lê Đại Hành (quận 11), Lê Văn Sĩ (quận 3)…

Nguyên liệu làm nhân bánh.

Sau lớp bột ở đáy cóng có lớp đậu xanh, thịt, tôm rồi tới lớp bột gạo.

Bánh để ráo mỡ trước khi ăn.

Bánh ăn kèm với rau hoặc có thể ăn kiểu cuốn bằng rau xà lách. Theo ngoisao.net

Gỏi cá nhái

Cá nhái có nhiều ở vùng biển Phú Yên. Ngư dân săn bắt loại cá này ngoài khơi xa bằng cách câu hoặc đánh lưới. Loại cá có đặc điểm riêng với thân hình tròn to, dài như con chình biển, da trơn màu nâu đen, thịt trắng chắc, xương có màu xanh.

Thịt cá nhái được xem là món đặc sản bởi nó thơm ngon, ít. Và chắc rằng không nhiều người được ăn, hảo hớn hơn nữa là món gỏi.

Cá nhái sống ở vùng biển khơi, nước có độ mặn cao. Người làm món gỏi đòi hỏi chế biến công phu. Cá chọn làm gỏi phải là con cá tươi. Để được loại cá này chỉ có những người trực tiếp đi câu, người thường muốn ăn phải dặn những người đi biển trước, hoặc sáng sớm phải ra tận bờ biển chờ ngư dân vào rồi chọn mua con cá tươi ngay trên bãi cát, còn dính nước biển.

Thường một con cá nhái độ từ 1 – 2kg sẽ chế biến được cho 3 – 5 người ăn. Sau khi chọn cá đem về, phải giữ cá luôn luôn trong độ lạnh bằng cách ngâm đá lạnh. Con cá được cắt bỏ phần đầu và lòng (phần này nấu canh với bầu cực ngon), dùng dao bén cắt dọc theo từng đoạn rồi lọc bỏ da, xương, chọn phần thịt, thái nhỏ từng miếng vuông mỏng, ngâm vào trong nước muối có đá lạnh ướp. Đều đặn từng miếng nhỏ như vậy đến khi thái hết con cá chúng ta sẽ có một số lượng nhiều. Sau khi thái xong cá, xả và vắt khô nước muối rồi dùng một lượng nước chanh đã vắt sẵn ra chén đổ vào ngâm với cá độ 15 phút, đợi thịt cá chuyển sang màu trắng hẳn rồi dùng tay vắt thật khô, bỏ vào tủ lạnh.

Không thể thiếu khi ăn món này là các gia vị kèm theo. Cần phải có là các loại rau thơm như tía tô, húng, ngò gai, ngò thơm và nhất định phải có đậu phụng rang, hành tây xắt nhỏ, xoài băm, khế, bánh tráng nướng cùng một chén mắm nhỉ, ớt tỏi chanh đường…

Có nhiều cách ăn, tuỳ theo từng người. Hoặc trộn chung cả phần thịt cá đã ướp với các loại gia vị rau hành đậu phụng vào một cái dĩa lớn rồi khi ăn gắp ra từng dĩa nhỏ ăn dần; hoặc cứ để riêng phần cá một bên, phần rau một bên, khi ăn có thể gắp mỗi thứ từng ít bỏ vào chén kèm với tí chanh, ít bánh tráng nướng bóp nhỏ, chan tí nước mắm với rau thơm, kèm trái ớt hiểm rồi ăn một cách ngon lành. Ngon nhất là ăn món này với lai rai tí rượu ngon.

Những người bạn từ xa đến vùng biển Hòn Yến Phú Yên quê tôi, lúc đầu được mời món này có vẻ e ngại vì sợ thịt cá còn sống, tanh khó ăn. Thế nhưng khi ăn được vài miếng, nhất là khi cảm nhận được vị dai ngọt mềm của thịt cá với dư vị của rau thơm kèm nước mắm nhỉ làng Yến, kể cả những người khó tính nhất cũng phải ồ lên rằng: ngon, ngon quá. Vì thế không cần uống bia mà chỉ ít rượu ngâm sẵn, mọi người có thể ăn ngon lành, no bụng. Mấy hôm sau về đến nhà vẫn còn nhớ gọi điện thoại khen ngon một lần nữa và không quên nhắc rằng, khi nào có dịp trở lại nhất định mình sẽ chọn món này. Ăn món cá nhái mới biết rằng có nhiều món ngon ở biển mà ta chưa hề biết hết.

Theo - Sài Gòn Tiếp t

Đi ăn hàng bánh khọt vỉa hè có tôm nhảy "khổng lồ" to nhất Sài Gòn

Nhiều người còn nói đùa rằng chiếc bánh khọt ở đây quá "mất cân đối" vì bánh nhỏ nhắn nhưng tôm lại to đùng.

Bánh khọt là một trong những món ăn chơi phổ biến ở miền Tây. Bánh được làm từ bột gạo, có nhân tôm, mực, thịt heo bằm tuỳ ý rồi chiên trong những khuôn tròn nhỏ giống như khuôn bánh căn. Khi ăn, người ta sẽ lấy một miếng lá cải to, xà lách, chút rau gia vị rồi cuộn lấy miếng bánh khọt bên trong, chấm với nước mắm chua ngọt.

Ở Sài Gòn có không ít hàng bánh khọt ngon và một trong những quán mà các tín đồ của bánh khọt không thể bỏ qua, đó là hàng bánh khọt vỉa hè phố Đặng Dung, quận 1. Chỉ với một chiếc xe đẩy bán hàng, vài ba cái bàn nhựa xếp bên trong hẻm, bình dân là vậy nhưng hàng bánh khọt này lại có tiếng từ lâu nhờ món bánh khọt vô cùng chất lượng với phần nhân tôm tươi rất to mà giá lại vô cùng phải chăng.

 

Hàng bánh khọt này lại có tiếng từ lâu nhờ món bánh khọt vô cùng chất lượng với phần nhân tôm tươi rất to mà giá lại vô cùng phải chăng.

 

Bánh khọt là một trong những món ăn chơi phổ biến ở miền Tây. 

 

Bánh được làm từ bột gạo, có nhân tôm, mực, thịt heo bằm tuỳ ý rồi chiên trong những khuôn tròn nhỏ giống như khuôn bánh căn. Khi ăn, người ta sẽ lấy một miếng lá cải to, xà lách, chút rau gia vị rồi cuộn lấy miếng bánh khọt bên trong, chấm với nước mắm chua ngọt.

Làm bánh khọt không khó nhưng để đổ ra được một chiếc bánh khọt có lớp vỏ giòn bên ngoài, mềm dai bên trong thì đòi hỏi kinh nghiệm và sự khéo léo của người chế biến. Theo tiết lộ của chủ quán, chị mở hàng bánh khọt này ở đây đã được cả chục năm. Khi pha bột bánh, chị không dùng loại bột bán sẵn ngoài chợ mà từ tay mang gạo đi xay để được thành phẩm như ý.
Miếng bánh khọt ở đây có màu vàng óng hấp dẫn của nghệ chứ không trắng đục như nhiều nơi. Mỗi chiếc bánh được bày trên đĩa lại kèm thêm một con tôm nguyên vỏ rất to, màu đỏ au nhìn vô cùng hấp dẫn. Nhiều người còn nói đùa rằng chiếc bánh khọt ở đây quá "mất cân đối" vì bánh nhỏ nhắn nhưng tôm lại to đùng.

 

Mỗi miếng bánh khọt có một con tôm nguyên vỏ rất to.

 

Bánh màu vàng bắt mắt.

 

Khách có thể tuỳ ý lựa chọn bánh khọt không hoặc có bỏ thêm nước cốt dừa cho thêm phần béo ngậy. 

 

Đu đủ, củ cải bào sợi được ngâm trong giấm, có vị chua chua ngọt ngọt và cũng rất giòn.

 

Nước chấm cũng là một trong những yếu tố quan trọng quyết định hương vị.

 

Ở đây có rất nhiều loại nước chấm, từ mắm cá, nước tương, mắm nêm... cho khách lựa chọn.

 

Cắn miếng bánh khọt vàng ươm, cảm nhận cái giòn tan của vỏ bánh, vị đậm đà, đã miệng của tôm nhảy, vị thanh mát của các loại rau và vị chua ngọt nước chấm…

 

Một đĩa bánh khọt ở đây là 45 nghìn đồng cho 10 cái bánh. 

 

 

Ngoài bánh khọt, quán còn bán thêm cả bánh xèo và gỏi cuốn cũng rất hấp dẫn.

Theo Hà My (Khám Phá)