Những kiêng kị khi dựng nhà mới của người Mường

(LV) - Trong đời sống, sinh hoạt của người Mường Hoà Bình, ngôi nhà sàn là một phần quan trọng nhất. Nếp nhà không chỉ là nơi che chở, nghỉ ngơi của đồng bào mà còn chứa đựng trong đó nhiều giá trị văn hoá riêng, độc đáo. Chính vì vậy đồng bào Mường có những kiêng kỵ nhất định khi làm nhà.

Một số nghi thức cầu cúng

Khi chủ nhà có ý định làm nhà trên một khoảng đất nào đó chủ nhà phải tiến hành nhờ thầy Mo chuẩn bị lễ gồm có một trai rượu trắng, một đĩa xôi và một miếng thịt lợn luộc để trên đĩa để thầy Mo tiến hành làm lễ cầu xin thổ thần ở nơi đó đồng ý cho chủ nhà được sử dụng khoảng đất đó để làm nhà. Thầy Mo vừa khấn bái vừa sử dụng đồng tiền xu tung trên đĩa tung đến khi nào đồng tiền ngữa mặt phải là có nghĩa thổ địa nơi đó đã đồng ý.

Người Mường trước đây rất coi trọng việc này họ cho rằng làm nhà mà không được thổ địa cho đất thì gia đình đó sẽ không gặp may mắn, không được thổ địa bảo vệ và sẽ bị ma quỷ quấy rối. Chính vì thế đây là khâu quan trọng nhất của nghi thức cầu cúng khi làm nhà.

Khi đã chọn được đất chủ nhà chọn ngày để dựng nhà, ngày đầu dựng nhà chủ nhà mời thầy Mo đế để làm lễ cảm ơn Thổ Công, ma rừng, ma cây. Lúc này đồ lễ sẽ có một con gà trống, ba bát lưng cơm tẻ, một trai rượu trắng và ba cái chén uống rượu. khi làm lễ thầy Mo sẽ rót rượu ra ba cái chén rồi mới cầu khấn khi cầu khấn song thầy Mo đổ lần lượt ba chén rượu đó xuống đất. song nghi thức này của thầy Mo thì chủ nhà bắt đầu khởi công dựng nhà. Khi ngôi nhà đã dựng song chủ nhà lại làm một lễ gọi là lễ khao nhà mới.

Lễ cúng trong tập quán dựng nhà của người Mường.

Lễ khao nhà mới có mặt đông đủ anh em họ hàng làng xóm những người đã góp công góp sức cùng với chủ nhà dựng nhà. Trong lễ khao nhà mới tùy vào điều kiện kinh tế chủ nhà mà làm cỗ, có thể là mổ lợn, thịt gà, làm những món ăn truyền thống ăn trong một ngày. Nếu điều kiện kinh tế chủ nhà khó khăn chỉ tiến hành ăn uống trong một bữa và cỗ bàn thì chủ nhà có sao mọi người ăn vậy, nhưng dù to hay nhỏ mọi người đều rất vui vẻ. Những người có mặt đều chúc những lời chúc tốt đẹp đến chủ nhà. Trong lễ khao nhà mới chủ nhà phải sửa soạn một mâm cỗ thật chu đáo để báo cho gia tiên biết ngôi nhà mới của mình để họ biết mà trở về phù hộ cho những người trong ngôi nhà đó, cũng trong ngày này chủ nhà làm lễ báo cho Thổ Công biết ngôi nhà mới đã làm song mời Thổ Công về để canh giữ đánh đuổi tà mà ra khỏi ngôi nhà..

Một số kiêng kỵ khi làm nhà

Khi làm nhà người Mường rất coi trọng xem tuổi để làm nhà. Người được chọn xem tuổi phải người con trai trong gia đình chủ yếu là người chồng nếu là con trai thì phải là người đã lập gia thất thì mới được chọn. Người Mường ở đây không đi mượn tuổi để làm nhà vì họ cho rằng nếu mượn tuổi người khác để làm nhà điều đó có nghĩa ngôi nhà đó sẽ không là của mình như thế tổ tiên sẽ không về để phù hộ cho họ. Vì thế việc xem tuổi để làm nhà được người Mường xem xét rất cẩn thận.

Theo quan niệm của người Mường trước đây họ không làm nhà ngược hướng với đồi núi vì hướng đồi núi là hướng mở làm nhà theo hướng đó sẽ tạo không gian thông thoáng, hơn nữa đồi núi là nơi để họ lao động kiếm sống, cuộc sống canh tác nương rẫy gắn liền với đồi núi, nếu làm nhà ngược hướng đồi núi họ quan niệm làm ăn sẽ không tốt, nếu ngôi nhà cùng hướng với đồi núi, dựa vào lưng đồi núi thì ngôi nhà đó sẽ vững chắc.

Người Mường dựng nhà mới.

Trong quá trình làm nhà mà trong nhà có người mang thai mà bị đẻ non hoặc trong nhà có người ốm liên tục họ sẽ phải dừng công việc dựng nhà lại vì họ cho rằng việc làm nhà của họ không được thần linh đồng ý hoặc trong quá trình làm nhà đã xúc phạm đến thần linh. Nếu gặp trường hợp này chủ nhà phải nhờ thầy Mo làm lễ cầu xin. Nếu được thì họ mới làm tiếp nếu không xin được họ sẽ chọn một khoảng đất khác để làm.

Ngoài ra còn một số kiêng kỵ liên quan khác như: Khi chọn, gỗ, tre nứa dùng làm nhà phải không được cụt ngọn, không bị sâu hay bị đốt cháy dở. Khi bắc đòn tay thì ngọn phải quay về gian cuối, gốc ở gian đầu nơi có cầu thang lên xuống, cùng một số kiêng kỵ liên quan đến việc bố trí sinh hoạt, tiếp khách trong ngôi nhà sàn của người Mường.

Minh Thùy