Đền Cao và nhiều tục lệ kiêng kỵ kỳ lạ

(LV) - Đền Cao (thuộc thôn Đại, xã An Lạc, thị xã Chí Linh, Hải Dương), ngôi đền có nhiều phong tục, sự lệ kiêng kỵ lạ kỳ đến khó tin, điều đó vô tình trở thành nét độc đáo, thu hút sự hiếu kỳ của du khách thập phương.

Khu di tích hơn 1000 năm tuổi

Đền Cao tọa lạc trên đỉnh núi Thiên Bồng thờ Thiên Bồng Đại Tướng Quân Đại Vương, Vương Đức Minh. Đây là một ngôi đền độc đáo, được xây dựng từ thế kỷ 10 và được trùng tu lại nhiều lần. Đền dựa lưng vào dãy núi Voi, trước mặt là dòng Nguyệt Giang.

Đền thờ 5 vị tướng họ Vương đã có công lớn giúp vua Lê Đại Hành giành chiến thắng trong cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược năm 981. Trải qua hơn 1.000 năm, quần thể di tích vẫn trầm mặc soi bóng xuống dòng Nguyệt Giang thơ mộng.

Toàn cảnh đền Cao, An Lạc, Chí Linh, Hải Dương.

Hiện nay, các ngôi đền thờ 5 vị tướng họ Vương đều mang kiến trúc thời Nguyễn. Kiến trúc đền kiểu chữ Đinh gồm 3 gian tiền tế, 2 gian trung từ, 1 gian hậu cung, mái ngói rêu phong với những đầu đao cong vút, trên mái là bức phù điêu lưỡng long chầu mặt trời. Trước sân đền có thờ voi đá, ngựa đá rất uy linh. Bên phải đền về phía tây là khu Từ Chỉ, nơi diễn ra các nghi lễ linh thiêng và độc đáo như: Lễ xin Trùm, lễ dâng hương Thập nhị gia tiên, lễ rước truyền thống. Ngoài ra, trong khu di tích đền Cao còn có Đền Cả thờ phụng đức Thành Hoàng Dương Tôn Linh và 2 vị nữ tướng họ Vương là Đào Hoa Trinh Thuận Công Chúa Vương Thị Đào và Liễu Hoa Linh Ứng Công Chúa Vương Thị Liễu. Đền Bến Tràng thờ Dực Thánh Linh ứng Đại Vương Vương Đức Xuân. Đền Bến Cả thờ Anh Vũ Dũng Lược Đại Vương Vương Đức Hồng và đền vua Lê Đại Hành.

Lễ hội đền Cao năm nay diễn ra từ ngày 18/2 đến 20/2 (tức từ ngày 22 tháng Giêng đến 24 tháng Giêng) nhưng ngay từ những ngày mồng 1, mồng 2, mồng 3 Tết Nguyên đán Xuân Đinh Dậu 2017 dòng người đổ về đền Cao đã đông đảo tấp nập rồi. Ai cũng áo quần xênh xang, trên gương mặt ai cũng háo hức, phấn khởi. Mọi người đến Đền Cao để cầu mong một năm mới tốt lành.

Những phong tục lạ

Từ lâu, đền Cao đã được lưu truyền trong dân gian về sự linh thiêng, bí ẩn và những phong tục, nghi lễ, những điều kiêng kỵ rất lạ kỳ. Cụ Dương Thị Phu, 77 tuổi, ở thôn Đại, có thâm niên 20 năm làm thủ nhang ở Đền Cao nên mọi phong tục, nghi lễ ở đây cụ đều thuộc rành rẽ. Cụ bảo: “Ở khu di tích này có nhiều phong tục mang dấu ấn riêng, khác biệt so với các khu di tích khác. Chẳng hạn, tại di tích đền Cao, đền Cả, đền Bến Tràng, đền Bến Cả có tục thắp hương đen. Ở đền Cao, đền Cả thắp 9 nén hương đen, còn đền Bến Tràng, đền Bến Cả chỉ thắp 5 nén hương đen. Khi đốt hương phải đốt bằng tay phải, còn khi thắp hương phải thắp bằng tay trái. Còn các di tích khác trong khu di tích thắp bằng loại hương thông thường.

Lễ rước Thánh khu di tích đền Cao.

Cụ kể ở đền Cao có luật của cung cấm: “Biết không nói, không biết không hỏi”. “Biết không nói” nghĩa là người đã làm quan đám đặt chân vào cung cấm, không được tiết lộ cho người khác biết về những gì trong cung cấm sau cánh cửa gỗ và các bức tường để giữ gìn một pho huyền sử thiêng liêng và kỳ bí của dân tộc, của quê hương. Còn “không biết không hỏi” nghĩa là: Không tò mò soi mói, cố tìm hiểu những gì được cất giữ bí mật trong cung cấm rồi sinh lòng tà đạo, tham lam, muốn chiếm làm của riêng.

Du khách đến khu di tích đền Cao vào những ngày rằm, mồng 1 hàng tháng và những ngày có sự lệ, thường bắt gặp 5 cụ già mặc trang phục màu đỏ, đầu quấn một vành khăn đỏ, ngồi trên sập bọc nỉ đỏ, khâm trực trong đền. Đó chính là 5 ông Quan đám đội lệnh 5 vị thánh và một cụ Trùm để cùng đại diện cho dân làng phụng sự nhà Thánh, lo việc lễ nghi, sự lễ của đền. Tuy nhiên, việc lựa chọn được những người ra làm Quan đám và ông Trùm cũng rất kỳ công, đòi hỏi những quan đám rất khắt khe, kiêng kỵ đủ thứ.

Quan đám phải kiêng nhiều loại đồ ăn thức uống như: Cá chép, các loại cá không vảy; tỏi, mắm tôm, thịt trâu, bò, thịt chó; rau mồng tơi, rau húng chó. Các quan đám không được ăn, uống chung với những người có tang trở hoặc không sạch sẽ. Quan đám bắt buộc phải có 2 bộ quần áo riêng, một bộ sử dụng trong những ngày ăn chay, một bộ sử dụng trong những ngày ăn mặn. Bát đũa, cốc chén cũng phải sử dụng 2 bộ.

Lễ hội đền Cao.

Người làm quan đám không được đến đám tang, kể cả những đám tang đã đưa đi. Quan đám còn phải ăn chay 6 ngày trong một tháng vào các ngày 13, 14, 15 và 28, 29, 30 hằng tháng. Trước khi vào hậu cung, quan đám phải ăn chay 2 ngày để giữ thân thể thanh sạch. Việc ăn chay kéo dài cho tới khi hành lễ xong. Sau khi ăn chay ngày thứ nhất, ngày thứ 2 quan đám phải tắm gội sạch sẽ, quần áo chỉnh tề để trước ngày mồng 1 hôm rằm đi thay nước, đặt trầu tại các đền.

Chỉ quan đám mới được vào hậu cung. Khi vào, quan đám phải mũ áo nghiêm chỉnh, bên trong áo choàng bằng vải bóng màu đỏ, bên ngoài áo choàng dài đen, đội mũ như mũ tế và phải bao hàm che miệng bằng một khăn vải đỏ để trần khí không xông lên Thánh cung. Vào hậu cung, quan đám bước chân phải, khi ra bước chân trái và phải bước giật lùi chứ không được quay lưng vào bên trong. Trong thời gian làm quan đám, không được hành lễ ở bất cứ nơi nào khác mà chỉ được hành lễ tại khu di tích đền Cao. Vì khi đã làm quan đám tức là đang đội lệnh của nhà Thánh ngự ở đền Cao thì không được hành lễ nơi khác. Trong thời gian làm quan đám mà trong gia đình có việc tang thì lập tức xin nghỉ để làng chọn cử người khác. Khi trả mũ áo phải có lễ tạ.

Ở khu di tích đền Cao còn có nhiều nét văn hóa đặc sắc khác mà không ở đâu có. Đó là khu di tích này có 24 sự lệ diễn ra trong một năm. Đây là các hoạt động lễ nghi văn hóa rất độc đáo. Ông Nguyễn Minh Thắng, Trưởng Ban Quản lý Di tích thị xã Chí Linh cho biết: “Hiện tỉnh Hải Dương đang làm hồ sơ đề nghị công nhận Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia cho 24 sự lệ ở khu di tích đền Cao”.

Kim Xuyến