Lễ thổi tai - nghi thức đầu đời của người Ba Na

Thổi tai là nghi lễ cho em bé dưới 24 tháng, gửi gắm mong muốn các thần linh tiếp tục bảo vệ và dạy bảo con trẻ lớn lên.

Đồng bào dân tộc Ba Na (Tơ Tung, K’bang, Kon Tum) quan niệm vạn vật hữu linh và cầu cúng là phương thức phổ biến để đồng bào giao tiếp với thần linh. Trong những giai đoạn nhất định, đời người sẽ chịu tác động của những thần linh khác nhau. Những đứa trẻ luôn được bao quanh bởi nhiều vị thần. Muốn chúng được mạnh khỏe, đồng bào phải thực hiện các nghi lễ cầu xin các vị thần phù hộ từ khi đứa bé mới sinh ra đến tuổi trưởng thành.
Để tiến hành nghi lễ, người thân trong gia đình và thầy cúng tiến hành là cây nêu. Đây là loại cây đặc trưng của đồng bào được làm bằng tre, tỉa hoa, vẽ hoa văn bằng tiết gà.

Tùy điều kiện mà chủ nhà chuẩn bị lễ vật, tuy nhiên, không thể thiếu cây nêu, mẹt, bầu đựng nước, dao, ống nứa thổi tai, bông vải, bát đồng, cuộn chỉ, con gà (với con trai thì gà trống, con gái thì gà mái). Con gà sau khi mổ thịt, chọn ra một vài miếng như gan, thịt, lòng, tiết… bỏ vào rổ nhỏ, lót lá cây sạch, rượu thì rót vào bát đồng để tiến hành lễ.

Những đứa trẻ sau khi sinh từ 3 tháng đến 24 tháng sẽ phải tổ chức lễ thổi tai. Ngoài cầu cho đứa trẻ khỏe mạnh, người Ba Na tổ chức lễ thổi tai để chúc phước, đặt tên cho em bé mới sinh và tạ ơn các thần linh.

Các thầy cúng tiến hành nghi lễ tại phần sân trước cửa nhà để mời các vị thần về.

Khi bà đỡ, thầy cúng có mặt, gia đình đưa em bé ra ngồi trước lễ vật để thầy cúng khấn. Cha mẹ em bé ngồi phía đông của lễ vật, còn thầy cúng ngồi ở phía tây.

Bà đỡ, thầy cúng đến chúc phước, cầu mong sự may mắn; cúng thần hộ mệnh bảo vệ đứa trẻ. Người ta không quên gọi các yang (thần), tổ tiên, ông bà; yang đông yang tây, yang rừng rú, suối sông; yang sinh đẻ, bảo vệ loài người… Khi cúng, người ta mang em bé sơ sinh ra bồng bế, vỗ nhẹ vào ngực, lưng và thổi tượng trưng vào tai.

Khấn xong, thầy cúng xoa nhẹ vào đầu, ngực, lưng, tay chân em bé, và thổi tượng trưng vào tai bé, buộc chỉ vào rái tai.

Thực hiện xong nghi lễ, thầy cúng mời bà đỡ, cha mẹ em bé uống rượu cần để cảm tạ. Với Lễ thổi tai, người Ba Na tin rằng em bé sẽ luôn khoẻ mạnh, khôn ngoan, lanh lợi, trở thành người tốt.

Đồng bào thường làm phần nghi thức trong nhà sàn. Sau khi cúng Yàng, bà con họ hàng uống rượu vui chơi, ca hát, hòa tấu nhạc cụ dân tộc, để chúc mừng em bé tại sân lễ hội.
Nghi lễ thổi tai của người dân tộc thiểu số Ba Na (Tơ Tung, K’bang, Kon Tum) diễn ra trong khuôn khổ Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản văn hóa Việt Nam” từ ngày 18 đến 23/11, tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

Ngọc Thành

Gia Lai: Đặc sắc lễ hội thổi tai của đồng bào Ba Na

Lương Xuân Tính 

Vanhien.vn - Đối với đồng bào Ba Na, lễ thổi tai là nghi lễ rất quan trọng cho một người mới sinh trong gia đình, vừa là niềm vui, vừa là trách nhiệm, gửi gắm mong muốn các thần linh tiếp tục bảo vệ và dạy bảo con trẻ lớn lên.

Bé Đinh Thị Ni (2 tuổi) - người được làm lễ thổi tai, đang vui đùa trong bố mẹ, chị Đinh Thị Mai và anh Đinh A Nghinh . Ảnh: Thanh Hà.

Nghi lễ vòng đời đầu tiên…

Người Ba Na quan niệm rằng trong những giai đoạn nhất định của đời người hay vòng cây cối, cá nhân, cộng đồng, vật nuôi sẽ chịu tác động của những vị thần linh khác nhau. Từ khi sinh ra đến lúc về thế giới ông bà, người Ba Na phải trải qua ít nhất hai, ba lễ cúng sức khoẻ. Lễ thổi tai được thực hiện đầu tiên trong các nghi lễ vòng đời của người Ba Na. Tổ chức lễ thổi tai để chúc phước, đặt tên cho em bé mới sinh và tạ ơn các thần linh, cầu cho đứa trẻ khoẻ mạnh, khôn ngoan, trở thành con người tốt của gia đình và cộng đồng.

Tùy theo điều kiện kinh tế mà gia đình chọn thời điểm tổ chức lễ thổi tai cho em bé và quy mô lớn hay nhỏ. Có nơi thì tổ chức lễ khi em bé sinh được một tuần, hoặc khi em bé đã rụng rốn, và đặt tên cho bé. Nếu điều kiện khó khăn, đến khi em bé biết bò, thậm chí biết đi, gia đình mới làm lễ thổi tai, đặt tên.

Sau phần lễ, bà con Ba na tưng bừng nhảy múa trong tiếng cồng chiêng quanh cây nêu, chúc mừng nghi thức thổi tai thành công. Ảnh: Minh Tiến

Để tiến hành nghi lễ cúng thổi tai cho em bé, gia đình chuẩn bị một con gà, ghè rượu cần; con trai thì gà trống, con gái thì gà mái. Cây nêu, mẹt, bầu đựng nước, dao, ống nứa thổi tai, bông vải, bát đồng, cuộn chỉ ô… Con gà sau khi mổ thịt, chọn ra một vài miếng gan, thịt, lòng, tiết… bỏ vào cái rổ nhỏ, lót lá cây sạch, rượu thì rót vào bát đồng để tiến hành lễ thổi tai. Bà đỡ, thầy cúng đến chúc phước, cầu mong sự may mắn; cúng thần hộ mệnh bảo vệ trẻ sơ sinh. Người ta không quên gọi các yang tổ tiên, ông bà; yang Đông yang Tây, yang rừng rú, suối sông; yang sinh đẻ, bảo vệ loài người… Khi cúng, người ta mang em bé sơ sinh ra bồng bế, vỗ nhẹ vào ngực, vào lưng em và thổi tượng trưng vào tai - anh Đinh A Nghinh (làng Leng, xã Tơ Tung, huyện K’bang, Gia Lai) chia sẻ.

… Nét đẹp văn hóa của đồng bào Ba Na

Thầy cúng Đinh Girang (làng Leng, xã Tơ Tung, huyện K’bang, Gia Lai) đọc bài khấn: “Hỡi các yang (thần linh), này đây chúng ta dâng các thần bằng rượu ngọt, rượu chua, thịt heo gà, muốn tiến hành thổi tai cho nó, mong rằng các yang che chở, bao bọc, nuôi nấng, dìu dắt nó. Chúng ta cột ghè rượu ba, rượu năm để dâng cho thần đỡ đẻ, thần trông nom trẻ, mong sau này cả nhà đi rẫy lên nương, mẹ nó chẻ củi, lấy nước không có gì vướng mắc trắc trở; cầu cho em bé sống khoẻ mạnh đến thọ. Nó lớn lên được cha nhờ gánh nước, mẹ nhờ nương rẫy; người nó được khoẻ mạnh, uống rượu, vui chơi với mọi người không bị rượu đè, ma xui làm việc xấu. Nó sống khỏe mạnh cứng cáp, con gái lớn vùn vụt như măng lên, con trai khỏe như cọp không tóp không khô lại. Này đây, các loại rượu ngon, thịt thơm dâng cho các yang để sau này, ra sông, xuống suối, vào rừng lên núi; dù trời lạnh hay nóng, mưa hay nắng luôn luôn được các yang che chở cho nó suốt cuộc đời...”.

Khấn xong, thầy cúng Đinh Girang xoa nhẹ vào đầu, vào ngực, vào lưng, tay chân em bé, và thổi tượng trưng vào tai bé. Thực hiện xong nghi lễ, thầy cúng mời bà đỡ uống trước, sau đến cha mẹ em bé, rồi đến bà con họ hàng, thôn, làng cùng uống vui với gia đình ca hát.

Bà con Ba Na và du khách nhảy múa trong tiếng cồng chiêng quanh cây nêu, chúc mừng nghi thức thổi tai thành công. Ảnh: Thanh Hà

Sau phần nghi thức tại không gian nhà sàn truyền thống là phần hội với sự giao lưu của đồng bào dân tộc Ba Na cùng đồng bào các dân tộc và du khách cùng uống rượu chung vui, ca hát, hòa tấu nhạc cụ dân tộc và cầu chúc em bé sẽ luôn khỏe mạnh, khôn ngoan, lanh lợi, trở thành người có ích cho xã hội.

Lễ thổi tai của đồng bào Ba Na đến từ xã Tơ Tung, H. K'bang, tỉnh Gia Lai là một trong những hoạt động đặc sắc trong khuôn khổ các hoạt động Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản văn hóa Việt Nam” năm 2018 tổ chức tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam. Tái hiện Lễ thổi tai là hoạt động thiết thực và ý nghĩa do chính chủ thể văn hóa thực hiện nhằm giới thiệu bản sắc văn hóa truyền thống của người Ba Na tại “Ngôi nhà chung” của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam, đồng thời đây là cơ hội để đồng bào Ba Na quảng bá việc gìn giữ những phong tục, nghi lễ, những nét văn hóa đặc sắc của dân tộc mình tới du khách.

Nguồn: langvietonline.vn