Du khách sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng những hình ảnh sống động, cổ kính đặc trưng của làng quê Việt Nam khi đặt chân vào làng Việt cổ Đường Lâm. Những giá trị về du lịch của ngôi làng cổ này đã, đang được tỉnh Hà Tây và các bộ, ngành phối hợp tìm giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị để làng cổ xứng tầm với giá trị về mặt lịch sử, văn hóa và khoa học của nó.

Hiếm có một vùng đất nào mà dấu tích văn hóa vật thể lại nhiều như ở Đường Lâm. Là một vùng đất lịch sử của xứ Đoài và của đất nước, mang bề dày lịch sử với vị trí phía Tây của thành Thăng Long xưa, Đường Lâm đã có nhiều cống hiến cho dân tộc với những nhân vật lịch sử nổi tiếng như: Phùng Hưng - Bố cái Đại Vương, Ngô vương Quyền (Ngô Quyền), Thám hoa Giang Văn Minh - nhà ngoại giao tài ba, mưu lược hơn người dưới thời Hậu Lê. Đường Lâm cũng nổi tiếng là miền quê đậm đặc về di tích lịch sử đình, chùa, đền, miếu, nhà thờ họ, lăng mộ...

Theo thống kê, hiện tại có 16 di tích như đền và lăng Ngô Quyền, đền Phùng Hưng, chùa Mía, đình Mông Phụ, đình Đoài Giáp, đình Cam Thịnh, nhà thờ Thám hoa Giang Văn Minh... Ngoài ra còn là những vùng Hùm, đồi Hổ Gầm, đồi Sà Mâu, giếng Ngọc, rặng duối buộc voi... nơi anh em Phùng Hưng và Phùng Hải đánh hổ, tập trận; những rộc sâu mà theo tục truyền lại là hồ sen nơi Ngô Quyền thường vui chơi tập trận thuở thiếu thời... Không chỉ nổi danh là mảnh đất địa linh nhân kiệt "Một ấp 2 vua" lưu danh sử sách mà chúng ta còn biết đến một Đường Lâm bảo tồn, phát huy được những vốn cổ về những nét đặc trưng của làng quê Việt Nam.

Hiện nay, Đường Lâm có khoảng trên 800 ngôi nhà, trong đó nhiều ngôi nhà có niên đại trên 100 năm tuổi theo lối kiến trúc xây dựng bằng đá ong, bộ vì kiến trúc gỗ truyền thống của người Việt. Trong đó, làng Mông Phụ là nơi lưu giữ được nhiều nét cổ kính nhất với khoảng 45 nhà cổ có niên đại trên 100-200 năm tuổi. Những ngôi nhà cổ này phần lớn có khuôn viên riêng và đều không quay mặt thẳng ra đường. Nhà nào cũng xây tường bao, cửa mở ra đường được trổ từ những bức tường bao. Vì thế, khi du khách đi dạo trong các làng cổ có cảm giác như đi giữa 2 bức tường bao của những ngôi nhà phân bố dọc 2 bên đường. Song song với việc giữ gìn các giá trị văn hóa vật thể, hàng trăm năm nay người dân Đường Lâm đã bảo lưu được một khối lượng di sản văn hóa phi vật thể rất đa dạng, phong phú.

Đến Đường Lâm, du khách sẽ có dịp được tiếp xúc với các chứng tích văn tự cổ ghi chép thần phả của làng, gia phả các dòng họ, gia đình cùng với bia ký, hoành phi câu đối, các truyền thuyết, cổ tích, ca dao, dân cư hết sức phong phú nói về mảnh đất, con người Đường Lâm qua các thời kỳ lịch sử. May mắn hơn nếu đến đúng dịp, du khách sẽ được tham dự các lễ hội đình, đền, chùa và hòa mình vào các hoạt động của mỗi dòng họ, phường hội, phe giáp, các sinh hoạt văn hóa, nghệ thuật dân gian, các nghi lễ hội cá, tế gà, trò chơi bắt vịt, đánh đu, hát nhà trò, rước đền, cờ người, chọi gà... đậm chất văn hóa đại diện cho làng quê vùng đồng bằng Bắc bộ.

Ngoài các di tích lịch sử, văn hóa lâu đời, có giá trị lịch sử to lớn, Đường Lâm vẫn còn lưu giữ được nền văn hóa ẩm thực hết sức phong phú và thu hút du khách khi đến đây thưởng ngoạn, thăm thú và nghiên cứu. Đó là loại đặc sản gà Mía quý hiếm, có từ lâu đời ở Đường Lâm. Về hình thức, loại gà đẹp, phảng phất hình ảnh con công, con phượng. Gà được ấp nở vào mùa xuân; gà trống thiến nuôi đến cuối năm thường có trọng lượng từ 4 đến 5kg nhưng lại nhỏ xương, thịt dẻo, thơm...

Đường Lâm còn nổi tiếng với chè tươi Cam Lâm, tương Mông Phụ, kẹo bột Đông Sàng và dưa gang Nam Nguyễn. Chè ở Cam Lâm rất đặc biệt, cho dù có trộn lẫn với bao thứ chè khác, người mua vẫn dễ dàng nhận ra vị riêng biệt của nó. Lá chè Cam Lâm không to, nhỏ và dày. Khi vò lá trong tay, lá chè gãy giòn. Một điều đặc biệt là nếu chè tươi Cam Lâm mà nấu nước giếng khơi ở đây thì hương vị chè càng thêm đậm đà, đặc trưng cho một vùng quê. Tương làng Mông Phụ cũng rất ấn tượng. Ngày nay, người dân Đường Lâm đã, đang đưa những đặc sản của quê mình giới thiệu với du khách bốn phương. Một số gia đình ở Đường Lâm đã mở cơ sở sản xuất tương và mỗi tháng xuất đi hàng nghìn lít tương ra thị trường bên ngoài. Còn với chè tươi Cam Lâm, kẹo bột Đông Sàng, dưa gang Nam Nguyễn, nếu du khách có dịp đến thăm và tìm hiểu những nét cổ kính ở Đường Lâm thì chắc chắn sẽ được thưởng thức hương vị độc đáo của những sản phẩm ẩm thực đậm chất vị quê dân dã này. Những sản phẩm này cũng là món quà quê thú vị, độc đáo, trao tặng người thân.

Về vấn đề bảo tồn, lưu giữ vốn cổ và phát huy thế mạnh vào phát triển ngành Du lịch, UBND tỉnh, UBND thành phố Sơn Tây, các cơ quan chức năng chuyên môn và các nhà khoa học trong, ngoài nước đã tổ chức nhiều cuộc tọa đàm, hội thảo để tìm ra những giải pháp bảo tồn làng Việt cổ Đường Lâm và phát triển KT-XH. UBND tỉnh đã xây dựng bản Báo cáo tổng hợp quy hoạch chi tiết khu di tích lịch sử, văn hóa, du lịch Đường Lâm - Sơn Tây và phối hợp với Viện Khoa học xã hội tổ chức cuộc Hội thảo Bảo tồn, tôn tạo và xây dựng khu di tích lịch sử - văn hóa Đường Lâm.

Hiện nay, các di tích nằm trong các công trình được tôn tạo như: Tu bổ đình Mông Phụ, xây dựng phục hồi thành cổ Sơn Tây, Văn Miếu Sơn Tây, chùa Mía, đền thờ Phùng Hưng, đền, lăng Ngô Quyền... đã cơ bản hoàn thành và đạt được mục tiêu đề ra là bảo tồn vốn cổ cho không gian tổng thể của quần thể di tích lịch sử - văn hóa Đường Lâm. Một điểm thuận lợi nữa là làng Việt cổ Đường Lâm đã được xếp hạng là di tích Quốc gia vào năm 2006. Đây là tín hiệu đáng mừng đối với ngành Du lịch Hà Tây nói chung và đối với Xứ Đoài nói riêng trong tiến trình đưa Khu di tích lịch sử - văn hóa Đường Lâm trở thành một địa chỉ du lịch lịch sử, văn hóa hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.



Theo báo Hà Tây