Săn mật giữa rừng Pù Huống

Trong chuyến công tác về huyện miền núi Quỳ Châu (tỉnh Nghệ An), tôi đã may mắn được theo chân nhóm thợ săn ong người bản địa. Rong ruổi suốt ngày khắp các ngọn núi, cánh rừng ở Pù Huống đã đem lại những trải nghiệm thú vị không thể nào quên về nghề săn "tinh hoa đại ngàn"...

Chúng tôi về xã Châu Hoàn, huyện miền núi Quỳ Châu đúng vào dịp mùa săn ong mật đang rầm rộ. Qua sự kết nối của một vài người quen, tôi đã được "bám đuôi" nhóm thợ săn ong gồm có 5 người ở bản Nật Trên. Được biết, đây là nhóm thợ săn ong đã có thâm niên hàng chục năm trong nghề.

Nhóm khởi hành khi trời mới tờ mờ sáng. Buổi sáng mùa Thu miền Tây xứ Nghệ trời se se lạnh, sương dày đặc như muốn thử thách nhóm thợ săn ong cùng vị khách lạ. Anh Lý Văn Duy (43 tuổi, dân tộc Thái) là người đã có thâm niên trèo đèo lội suối trong nghề săn ong hơn 20 năm.

Anh bắt đầu câu chuyện đầy phấn khích: "Từ năm 15, 16 tuổi tôi đã được theo cha lên rừng kiếm sống. Mùa nào thức ấy, nhưng riêng nghề săn ong chỉ kéo dài một năm vài ba tháng nhưng cuốn hút lắm! Đôi khi đi cả ngày trời mới tìm thấy một tổ ong nhưng vui và hăng hái vô cùng, anh đi rồi sẽ có cảm giác đó”.

Theo anh Duy, người săn mật phải giỏi phán đoán và phải có đôi mắt tinh để theo dõi đường bay của ong. Mật ong tìm được cũng có nhiều dạng, nếu là loài ong ruồi làm tổ trên cành cây nhỏ thường cho mật tốt, đậm nhưng ít. Loài ong bọng thường ở trong bọng cây, ụ mối, khe đá, có chất lượng mật ngon, thơm.

Nhưng vào mùa mưa, hay gặp nhất vẫn là loài ong thế, thường ở trên cây cao trong rừng sâu, tổ lớn, cho đến vài chục lít mật vị ngọt đậm đà. Muốn tìm được tổ ong thì phải bắt đầu quan sát từ khe suối, nơi đám ong thợ thường ra lấy nước. Cứ theo dấu ong bay thì sẽ tìm ra tổ mật.

Tuy nhiên, đôi khi vẫn bị đám ong thợ đánh lừa, bay vòng vèo mãi, có con còn bay lên cao tít cho đến khi khuất tầm mắt người rồi mới về tổ, rất khó tìm. "Những lúc ấy người săn ong phải kiên nhẫn và bình tĩnh. Tuy nhiên, thất bại cũng là chuyện thường gặp".

Sau khoảng hơn 2 tiếng đồng hồ, chúng tôi đến khu vực mà dân bản gọi là suối Huôi Oi (vùng lõi Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Huống) khi sương sớm đã tan. Anh Duy cho mọi người nghỉ lại khu vực này.

Tiến lại gần một khu vực mà trâu thả rông của dân bản hay lui tới để đằm nước, anh chỉ cho tôi xem vài ba con ong đang bay là là để tìm mật. "Mấy anh em ở dưới đó quan sát, khi nào ong bay hướng nào thì chỉ cho mình quan sát nhé”, vừa trèo lên một cây cao, anh Duy vừa nói vọng xuống. 

Những thợ săn ong lâu năm chinh phục những cây cao vài chục mét là chuyện bình thường

Sau khoảng 30 phút quan sát hàng chục lượt ong thợ bay từ nơi lấy mật, cả nhóm men theo khe rồi hướng lên một khu vực với nhiều cây cổ thụ. Loay hoay mãi dưới những đám cây rậm rạp, cuối cùng chúng tôi cũng phát hiện một tổ ong khá lớn treo vắt vẻo trên một cây vàng tâm cao chót vót. 

Cả nhóm ngồi nghỉ ngơi tầm 10 phút rồi chuẩn bị đồ nghề cho hai người chịu trách nhiệm chính chinh phục tổ ong. Anh Duy phụ trách tiếp cận tổ ong để cào mật, còn anh Sầm Văn Chung (cùng nhóm thợ săn lâu năm với anh Duy) sẽ trèo lên theo sau để đỡ thùng đựng mật.

Đồ nghề gồm một sợi dây thừng dài khoảng 30 mét, một chiếc giẻ tẩm dầu đựng trong túi bóng, một túm lá cây khô dùng để hun khói tổ ong. Tất cả đều được anh Duy khoác vào vai rồi trèo lên cây.

"Anh Chung trèo theo sau tôi để đỡ mật. Còn anh em dưới kia lánh vào bụi cây rầm rạp phía dưới khỏi bị ong đốt. Tổ này nhìn có vẻ cũng dữ dằn lắm đấy!", anh Duy tự tin dặn dò cả nhóm với giọng điệu của người có thâm niên trong nghề. 

Ở các xã vùng sâu của huyện miền núi Quỳ Châu, người dân tộc thiểu số thường hay vào rừng tìm mật ong để bán. Mỗi lít mật ong rừng hiện nay có giá từ 2 đến 3 trăm nghìn đồng. Nhộng ong được dùng để nấu những món ăn rất bổ dưỡng. Sáp ong chưng lên rồi vắt thành nến dùng để thắp sáng, nến sáp ong cháy được lâu và rất sáng, hương vị lại dịu êm và có mùi thơm nên người dân tộc Thái rất ưa chuộng.

Anh dừng lại ngồi chắc chắn ở một cành cây khá lớn cách tổ ong tầm 3 mét, châm lửa đốt chiếc sào buộc lá cây, khói lên ngùn ngụt bủa vây quanh người rồi từ từ đưa cây sào tiến lên tổ ong. Theo những người thợ săn ong, nghề này chỉ hun khói đuổi ong chứ tuyệt đối không làm ong chết. Đó là nguyên tắc của người săn ong rừng từ bao đời nay, muốn ăn được của rừng phải giữ của cho rừng. 

Một lát sau, bầy ong vỡ tổ bay loạn xạ, xông thẳng vào bất cứ ai đang đứng dưới gốc cây quanh đó. Chúng tôi ở dưới bụi cây rậm rạp im thin thít, nép người xuống đất không dám cử động. Vài con bám chặt lấy anh Duy và anh Chung, đốt. Hai người vẫn gan lỳ chịu đựng và bình tĩnh đuổi ong rồi từ từ lấy bọng mật cho vào thùng.

Mật ong cho vào dưới, phía trên là nhộng ong được lót bằng là chuối để khỏi lấn vào mật. Từ độ cao khoảng 30 mét, anh Duy thòng thùng mật xuống giữa thân cây để anh Chung đón lấy rồi từ từ thòng dây xuống dưới gốc cây để chúng tôi đón lấy. Thùng ong nặng trịch, mùi mật thơm phức lan tỏa khắp cánh rừng. 

Những "chiến lợi phẩm" sau chuyến đi vất vả

Người đầm đìa mồ hôi nhưng không tỏ ra mệt mỏi, anh Duy và anh Chung phấn khích khi vừa có được thành quả sau nửa ngày vất vả. "Bọng mật của tổ này chắc được tới hơn 10 lít mật đấy, mật già nên tốt lắm. Nghỉ một lát rồi ta kiếm thêm tổ nữa rồi hãy về”, vừa cầm chai nước chè xanh uống, anh Duy vừa nói với vẻ quyết tâm. 

Đồng hồ đã điểm 11 giờ, cái nắng gắt như muốn thách thức cả nhóm trong việc tìm những vận may tiếp theo. May thay, sau khoảng 30 phút xuôi theo con khe, chúng tôi lại phát hiện thêm một tổ ong nữa, cũng khá lớn nhưng ở độ cao chỉ khoảng 20 mét. Cũng với công đoạn tương tự, khoảng 1 tiếng sau, bọng mật đã nằm gọn trong thùng của nhóm thợ săn ong.

Sau khi săn được hai tổ ong mật chỉ trong vòng hơn nửa ngày, cả nhóm dừng chân nghỉ dưới bóng cổ thụ cạnh một con suối nhỏ. Mỗi người một việc, người vắt mật vào thùng để về nhà chia nhau, người lấy nhộng ong cho vào chiếc chảo được mang theo rồi nấu lên, vắt ra thành nước như trứng sống, khoấy đều, sau đó nấu lên cho săn lại trông chẳng khác nào trứng rán. Món nhộng ong thơm phức, béo ngậy trông thật hấp dẫn với hương vị đậm đà đến lạ thường.

Sau chuyến hành trình, tuy rất mệt nhưng riêng vị khách lạ vẫn vô cùng thích thú với trải nghiệm nhiều điều thú vị, lạ lẫm của lần đầu tiên đi săn "lộc rừng" giữa đại ngàn Pù Huống.

Nguyên Vi/DNSG