Làng nghề cỏ tế Lưu Thượng

Làng nghề cỏ tế Phú Túc (Ông tổ: Nguyễn Thảo Lâm)

Lưu Thượng là một làng nhỏ nằm ở xã Phú Túc, Phú Xuyên cách Hà Nội 50km là nơi có nghề đan guột tế nên còn có tên là làng Dầu Tế. Ông tổ nghề đan cỏ tế là Nguyễn Thảo Lâm, người sống cách nay 350 năm truyền dạy cho dân làng. Để ghi nhớ công đức, dân Lưu Thượng đã lập miếu thờ, tôn ông làm tổ nghề và hàng năm vào ngày 16 tháng Mười âm lịch đều tổ chức giỗ tổ nghề.



Từ cây cỏ tế, một loại cỏ mọc hoang dã trên rừng, người dân nơi đây với bàn tay khéo léo tài hoa đã tạo ra nhiều sản phẩm phục vụ đời sống hàng ngày như rổ, rá, cặp... cho đến giường, tủ, bàn ghế.... hay các vật phẩm có giá trị nghệ thuật như khung ảnh, lọ hoa, con giống... Các sản phẩm này đã giành được sự ưa thích trên thị trường nhiều nước trên thế giới. Qua bàn tay tài khéo của người thợ, loài cỏ rừng như mang ngôn ngữ chinh phục bao du khách tới thăm.


Tất cả đang hỗ trợ thúc đẩy lẫn nhau cùng phát triển, tạo nên một xã đúng như tên gọi Phú Túc (giàu có và văn minh). Từ những cỏ cây, dây leo, sợi cói, bèo tây, mây tre, guột tế... có trong thiên nhiên, thân thiện trong cuộc sống, dưới bàn tay khéo léo của người thợ thủ công xã Phú Túc, mỗi năm đã có hàng triệu triệu sản phẩm, có mặt tại nhiều quốc gia, thu về ngoại tệ.
Hiện xã Phú Túc có 8/8 thôn đều làm hàng xuất khẩu, thấp nhất là làng Tư Sản có 88% số hộ, cao nhất là làng Lưu Thượng có 96% số hộ làm nghề. Toàn xã có 7 công ty TNHH, hơn 20 tổ hợp sản xuất hàng xuất khẩu, và hàng trăm hộ đã tích cực sản xuất sáng tạo mẫu mã làm ra các sản phẩm xuất khẩu. Mỗi DN hoặc tổ hợp đã tạo việc làm cho từ 30-50 lao động tại trụ sở công ty và hàng chục nghìn lao động vệ tinh tại hộ gia đình, có thu nhập ổn định. Xã nghề Phú Túc không chỉ tạo việc làm hàng xuất khẩu quanh năm cho mình mà còn thu hút nhiều lao động các địa phương khác đến làm hàng. Đến Phú Túc vào thời điểm nào cũng thấy bà con ở đây làm hàng, ngày mưa, ngày nắng đều có việc phù hợp, những bàn tay thợ thủ công đan guột tế, mây giang, bèo tây... tay đan nhanh thoăn thoắt, miệng vẫn chuyện trò rôm rả. Năm 2007, doanh thu từ hàng xuất khẩu đối với các DN và tổ hợp sản xuất đạt bình quân từ 7-15 tỷ đồng.

Ông Trần Đình Nối, Bí thư Đảng ủy xã Phú Túc cho biết, nghề đan cỏ tế xuất hiện và lưu truyền rất lâu đời ở làng Lưu Thượng, nhân dân làm hàng tiêu dùng xuất khẩu là chính, ở đây còn cung cấp nguyên liệu cho một số địa phương làm hàng. Khi thị trường Việt Nam mở cửa, nhiều DN, khách nước ngoài biết đến sản phẩm guột tế, mây, tre, giang đan của làng nghề Phú Túc, họ đã đặt mua với số lượng lớn. Vậy là nghề thủ công từ đây đã lan rộng ra cả xã, từ đầu những năm thập niên 1990 đến nay cơ chế thị trường bung ra, sản phẩm hàng xuất khẩu ở Phú Túc đã có cơ hội "cất cánh", phát triển mạnh, năm sau có số lượng lớn hơn năm trước, theo đó là mẫu mã ngày càng phong phú, đa dạng. Trước đây sản phẩm hàng guột tế là chính và là hàng chủ lực để tạo nên các sản phẩm thủ công, toàn bộ những người kinh doanh guột tế đều ở làng Lưu Thượng. Nguyên liệu được thu mua từ các nơi về tập trung tại chợ nguyên liệu, phục vụ cho người sản xuất ở địa phương. Sau này để sản phẩm thêm đa dạng mẫu mã chủng loại, người dân ở đây còn sử dụng thêm một số nguyên liệu phụ khác như sợi cói, mây, tre, giang, bèo tây, dây rừng để làm hàng... ở chợ nguyên liệu không sẵn mà DN, hộ sản xuất cần sẽ đặt mua. Để giữ chữ tín sản phẩm, các DN đều chọn mua nguyên liệu loại bánh tẻ, đảm bảo hàng có độ dẻo đẹp và bền.

Điều đáng nói là công việc sản xuất hàng xuất khẩu ở đây đã được chuyên môn hóa đến từng công đoạn và được tổ chức khoa học hợp lý, có bộ phận sản xuất theo hộ, các hộ chỉ chuyên một công đoạn. Ví dụ làm một lô hàng sản phẩm khay đựng hoa quả, giỏ đi chợ, giỏ đựng sách báo... thì một bộ phận các hộ chuyên đan đế, bộ phận hộ khác chuyên đan ... cuối cùng hoàn thành sản phẩm được thu gom về tổ hợp hoặc DN để hoàn thiện cuối cùng, phơi sấy, hun, phun bóng, gắn nhãn mác, đóng gói bao bì xuất khẩu. Có thể nói những người thợ thủ công ở đây thật khéo léo tài ba, họ sáng tạo ra mẫu mã mới, từ thực tế cuộc sống qua các con vật hiện hữu trong cuộc sống dưới bàn tay khéo léo của người thợ cũng trở thành những sản phẩm tinh túy có hồn ngộ nghĩnh thật bắt mắt. Để có các sản phẩm phục vụ cho đêm Noen, anh Nguyễn Quốc Sinh, nguyên là thầy giáo Trường THPT huyện Phú Xuyên đã thể hiện trên các sản phẩm thủ công gỗ, mây tre bằng các tích truyện xưa gắn với phong tục của các nước đã đặt mua sản phẩm, riêng năm nay DN sản xuất mây, tre đan xuất khẩu Phú Thượng do anh làm chủ đã đạt doanh thu hơn 15 tỷ đồng. Nhờ sự sáng tạo trong sản xuất tiếp cận thị trường xuất khẩu, gia đình anh có 5 người thì đã hầu hết đi ra nước ngoài để xúc tiến thương mại xuất khẩu.

Nhờ biết quý trọng và phát triển nghề truyền thống, nên sản phẩm hàng xuất khẩu Phú Túc trong thời kỳ hội nhập càng được vươn xa hơn đã có mặt ở hàng chục nước trên thế giới nhất là các nước khối EU, Đông Âu, Nhật Bản, Ca-na-đa... Nhiều DN đã phát triển mở các đại lý phân phối cung ứng sản phẩm ở nước ngoài; từ sản phẩm hàng xuất khẩu đã có hàng trăm lượt thợ thủ công, chủ DN đã đi ra nước ngoài, tiếp xúc với khách quốc tế giao dịch, trao đổi, ký kết hợp tác mua bán sản phẩm. Toàn xã hiện có 40% số hộ có thu nhập ở mức giàu và khá, 2% nghèo do neo đơn, ốm đau đột xuất, còn lại có mức sống thu nhập trên trung bình, bình quân thu nhập đầu người đạt 8,5 triệu đồng/năm 2007. Các công trình phúc lợi (điện - đường - trường - trạm) được cải thiện đáp ứng nhu cầu sinh hoạt ngày càng cao của nhân dân. Nhiều DN đã mua sắm được xe ô tô con làm phương tiện thuận lợi cho giao dịch sản xuất kinh doanh. Năm 2008 đã đến, nhiều đơn hàng, mẫu mã mới đã được các chủ DN ký kết để dân làng Phú Túc có thu nhập cao./.