Về rẫy ăn còng

Mặc nắng gay gắt miền Trung, các mẹ các chị ở đây càng cười tươi, vì họ tin chắc sẽ có mẻ mắm còng ưng ý.

Đứng cạnh một góc sông Vàm Cỏ, anh Tám Nhịn ở ấp Muôn Nghiệp, xã Bình Đông, thị xã Gò Công, tỉnh Tiền Giang, chỉ tay ra mặt sông, giọng trìu mến: "Khúc sông này có dòng nước xoáy ngầm mạnh dữ dội lắm. Cũng chỉ có chỗ này, đám cá ngát, chìa vôi, bông lau... thường lui tới kiếm mồi".

Còng ở vùng nước lợ gần cửa sông

Khoảng 50 năm trước, vùng đất anh Tám sống hiện nay là dãy ruộng "biền dai", thuỷ triều và cá tôm lên xuống thoải mái, ngày hai lượt. Thời đó, người ta chỉ trồng lúa một vụ/năm, toàn những giống chịu phèn lợ và kháng sâu bệnh tốt như huyết rồng, nàng co... nên không cần thuốc trừ sâu. Nhờ vậy, đám còng chạy đỏ rẫy, lũ tôm đất, tôm bạc búng nghe tanh tách dưới chân ruộng, bọn cá bống kèo lội lềnh khênh ở mấy vũng trâu nằm... Cái ngon thuần phác thật gần kề!
Ấm áp quà sông
Được biết, ngày trước, từ cuối tháng mười âm lịch, sau vụ gặt, dù thất hay trúng mùa dân "khổng tước nguyên" (gò có nhiều chim công đậu) đều nấu mâm cơm gạo mới cúng thần nông, vị thần bảo hộ mùa màng. Họ nhanh tay bắt con cá lóc đồng mập ú trong ao, con cua biển "chắc nụi" ngoài bìa rẫy đem nướng trui, pha dĩa mắm còng thật khéo, cắt mớ đọt rau lang mập mạp, bới tô cơm gạo mới... thành kính khấn vái, nguyện cầu cho mưa thuận gió hoà, mùa lúa sau trúng hơn mùa trước.
Còng có nhiều loại, mỗi loại hợp với vài kiểu chế biến khác nhau. Ví như còng chìa vôi, có một càng to khệnh khạng, màu vàng tươi hoặc nửa vàng nửa xanh rất bắt mắt. Thịt càng rất ngọt thơm, nên người ta chỉ dùng móc sắt ngoé lấy càng nó đem rang hoặc nướng ăn chơi. Còng ta thịt ngọt nhưng ít gạch, hợp với các món rim, lăn bột chiên... ăn cơm. Nhỏ con hơn còng ta, dáng bò lom khom trông thật khổ sở nhưng cho nhiều gạch và rất béo, đó là còng quều. Từ cuối tháng mười âm đến tháng giêng, thịt da chúng đầy đặn hơn. Bắt chúng về ủ mắm thì ngon khỏi chê.
Nỗi buồn mắm "tiến vua"
Mùa này, nắng chang chang nóng bức không kém cái nắng miền Trung. Thế mà hay! Không có nắng gắt, mắm còng sẽ không chín tới. Mặc nắng gây "nổi đom đom mắt", các mẹ các chị ở đây càng cười tươi, vì họ tin chắc sẽ có mẻ mắm còng ưng ý. Mắm ủ khoảng một tháng là ăn được. Nhưng vẫn chưa thật ngon. Phải để trong mát thêm vài tháng nữa, mắm mới thật hao cơm! Cứ vậy, họ trữ để dùng dần quanh năm.
Còn một "bí sử" về loại mắm nhà quê này. Theo ông Nguyễn Phúc Ưng Viên, hoàng thân triều Nguyễn, hiện ở Gò Vấp, thời đức bà Từ Dũ (Phạm Thị Hằng) làm dâu đất thần kinh, mắm còng cũng từng thuyết phục được nhiều cái lưỡi kén ăn chốn cung đình. Thời ấy, cứ đến xuân hè, ghe bầu chở thổ sản từ Gò Công như: mắm còng, mắm tôm chà, mắm nghêu... ra Huế cho bà Từ Dũ, để khuây khoả nỗi nhớ quê!

Mắm còng, một đặc sản có vị rất riêng

Nhưng ông Ưng Viên khẳng định, vua xưa không hề ăn các loại mắm tiến cung, vì sợ bị đầu độc. Mặc dù không được vua "ngự", song mắm còng cũng góp phần vỗ về tâm hồn người xa xứ như bà Từ, giúp bà toàn tâm gánh tròn vai mẫu nghi thiên hạ và làm một bà mẹ mẫu mực cho hậu thế noi theo.
Thiếu vắng mắm còng lột!
Nguyên liệu để làm mắm còng chua đạt hàng đệ nhất khoái, không thể thiếu con còng lột tự nhiên. Cũng như cua, ba khía, khi chuẩn bị lột xác còng tích trữ thật nhiều dinh dưỡng, cao điểm là giai đoạn hai da (còng cốm). Còng tách bỏ "bọng đái", rửa sạch, để ráo, cho uống vài ly rượu đế. Không thể thiếu vài cục cơm nếp nấu nhão, mấy cọng củ riềng hoặc củ gừng non xắt nhuyễn để mắm nhanh lên men. Vẫn chưa hoàn hảo, cần thêm nắm lá chùm ruột nửa non, nửa "dày dày" (không quá già) và năm ba lát mía còn da lèn chặt lại. Hũ dùng nhận mắm là những vật dụng bằng gốm như vịn, tĩn, khạp nhỏ – bên trong không tráng men. Đậy kín, để ở chỗ nắng râm. Đợi ba ngày sau đã ngon ăn!
Hiện còng lột đang khan hiếm, nên gia đình anh Tám Nhịn nghĩ ra cách xả chất vôi từ con còng chắc, để ủ ra một loại mắm còng dẻo khá độc đáo. Anh Tám không giấu nghề, cởi mở chia sẻ: "Ban đầu nhận 1 ký mình còng ngập trong dung dịch đun sôi để nguội gồm: nước mưa, 8g đường, 4g muối và mớ ớt hiểm giã. Mười ngày sau chất vôi sẽ nổi hết lên trên. Đổ ra hết. Vắt khô. Gia vị thêm, ủ lại, chờ chua". Nhưng anh Tám cho rằng mắm còng dẻo ăn chỉ "đỡ ghiền thôi", chứ sao bằng mắm còng lột.

Theo Tấn Tới (Sài Gòn tiếp thị)

Thịt luộc cuộn rau "hò hẹn" mắm còng
Bánh tráng cuốn rau sống cùng lát thịt heo luộc chấm với mắm còng ngon hết chê!

Mắm còng là một trong những món ăn đặc sản của vùng Cần Giuộc, tỉnh Long An. Nghe tên đã lâu nhưng mãi đến lần về thăm một người bạn hồi tháng trước, tôi mới được thưởng thức. Đúng như mọi người nhận xét là ngon hết sẩy!

Mắm còng Cần Giuộc màu đen, sền sệt nên lúc mới nhìn vào nhiều người không dám ăn. Nhưng khi đã được nêm nếm thêm tí gia vị như đường, bột ngọt, một ít ớt xắt và nặn vài giọt chanh, khoáy lên cho đều thì mắm dậy mùi rất thu hút.

Người ăn dùng bánh tráng cuốn một ít rau sống như cải bèo, quế, dấp cá, khế chua, chuối chát… cùng những lát thịt heo luộc còn nóng rồi chấm với mắm còng thì khỏi chê vào đâu được.

Ngon không thể tả thịt luộc cuộn rau quệt mắm còng

Theo lời giới thiệu của người địa phương, mắm còng làm cũng rất công phu. Sau khi còng được bắt về phải mang rửa cho thật sạch. Sau đó, từng cái yếm, miệng còng đều được nặn hết đất rồi để cho thật ráo.

Tiếp theo, người ta mang đi giã nhuyễn, bỏ thêm chút muối và cơm nguội vào thì mắm mới ngon. Khi còng đã được giã nhuyễn sẽ được vắt cho nước cốt và thịt còng chảy ra.

Nước còng có màu đen đen, sền sệt với mùi hăng hăng được mang ra nắng phơi. Phơi khoảng 3 ngày nắng tốt là mắm đã chín. Trong lúc phơi, mắm cần được khuấy thường để chín đều. Còn vỏ còng sau khi vắt xong, nhiều người mang phơi khô rồi giã nhuyễn trộn lại vô mắm còng để giúp mắm đặc sánh hơn.

Có rất nhiều loại còng dùng làm mắm. Nhưng người ta hay chọn bắt còng Ta, còng Lửa và còng Quều vì còng Ta và còng Lửa cho hương thơm, còn còng Quều lại cho thịt nhiều nên sẽ giúp mắm sánh đặc.

Được bạn cho hũ mắm còng mang về, lâu lâu mẹ tôi lại mang ra làm món bánh tráng cuốn thịt luộc, ăn cùng canh chua bông so đũa, hoặc chỉ đơn thuần làm nước chấm với rau lang luộc nhưng cũng ngon không thể tả…

Theo Cẩm Nhi (ihay)

Còng ngon vương bóng mẹ

Khéo gắp miếng còng ngọt béo, nồng nhẹ “hơi” ruộng rẫy, tôi chợt thương lời mẹ ru thuở nào: “Ầu ơ... gió đưa gió đẩy, về rẫy ăn còng...”

Thời phong kiến, nhiều người mẹ Việt Nam cam phận “gió đưa gió đẩy”. Và lỡ phải theo chàng về miệt rẫy, thì phải biết chế biến nhiều món còng ngon cho tròn phận vợ hiền dâu thảo.

Gặp cảnh lửa rơm - bếp dột, mẹ chỉ có thể làm món còng rim nước cốt dừa hoặc nấu canh rau tập tàng. Những con còng quều cái (dáng gầy guộc, cao lêu nghêu) thường nhiều thịt, nếu đang ôm trứng sẽ chứa gạch béo thơm.

Bởi ngọn “gió đưa” mẹ biết ăn còng

Làm sạch, mẹ thả chúng “lội” vào nồi canh rau hái vội trong vườn là nắm rau lang sau hè hay chục trái đậu rồng “tòng teng” trên lùm tre già... Mẹ dầm vài trái bần chín gần nứt da, thơm “dậy” cả làng, bữa cơm chiều ngọt ngào như điệu dân ca!

Với món gỏi còng “của một đồng, công một vạn”, mẹ tỉ mỉ tách mai từng con còng vừa rang sơ. Mẹ chỉ lấy thân còng lớn cỡ đầu ngón tay và ít gạch trên mai, rồi xào sơ với mỡ và gia vị vừa miệng.

Cũng như ba khía, gỏi còng không thể thiếu khế hườm và nhiều rau “tạp nham” khác: chuối cây, bắp chuối, húng quế, dấp cá...  Bí quyết ở chỗ giã nát nhúm mè (vừng) rang vừa vàng, cho vào hỗn hợp gỏi để tăng độ béo và tỏa hương thơm “kịch liệt”.

Còng ngon - thêm khòm lưng mẹ

Nước gỏi còng béo thơm tựa sữa bắp, thân còng ngọt thanh tao, nước cốt khế chua dịu dàng, thế nào cha cũng lấy bình rượu chuối hột ra “làm” vài ly cho “giãn gân cốt”.

Đợi gió chướng, mẹ bắt đầu lấy mớ lá chuối khô chùi lại mấy cái khạp, chum sành cho thật sạch, rồi mang còng phơi nắng sớm mai. Nửa tháng sau đã có mẻ mắm còng chà béo đậm, ngọt bùi mời gọi. Màu mắm đen nhẻm như “nước da” nhà nông lam lũ, quanh năm “bán mặt cho đất bán lưng cho trời”.

Trông xấu vậy nhưng chỉ cần giã tỏi ớt, chanh đường và tí rượu trắng vào, mắm chấm được nhiều rau trái: đậu rồng non, cà dĩa, cà tím, khổ qua đèo, đọt chùm bao (nhãn lồng)... Loại nào cũng “đưa cơm ngọt xớt”!

 Ăn giản tiện đã ngon...

Cầu kỳ hơn thì bày thêm thịt heo cỏ luộc, kèm khế hườm, chuối chát với đám rau, trái vườn nhà như: điều lộn hột, đọt choại, đọt cóc, lá cách non... Món này ăn chơi cũng được, ăn no càng hao... mắm!

Một người bạn miền Trung, còn chế ra món mắm còng đổ chả với trứng gà. Ăn cùng nhóm rau sống mang âm hưởng đắng cay: khổ qua bào, đắng biển, cải bẹ xanh non... , rồi cuốn bánh tráng, chấm lại mắm còng. Hương vị thật mượt mà!

Ăn phá cách thêm hao... mắm

Đi xa chưa về, vẳng nghe tiếng thở dài của mẹ, vì thằng Tư “lâu lắc” chưa thấy về chấm mút hũ mắm còng!

Theo Tạ Tri (ihay)