Được xây dựng từ năm 1880, Thương xá Tax đã trở thành địa điểm tham quan mua sắm quen thuộc của người dân Sài Gòn trong suốt hơn 130 năm qua.
Thương xá Tax có một lịch sử lâu đời và được bắt đầu từ những năm 80 của thế kỷ 19, là một phần của Sài Gòn xưa. Ban đầu, nơi này mang tên Les Grands Magazins Charner (GMC) được xây dựng theo kiến trúc Pháp với những nét chấm phá mang đậm đường nét văn hóa Á Đông.
GMC kinh doanh các mặt hàng sang trọng được nhập khẩu chủ yếu từ Anh, Pháp và các nước phương tây nhằm phục vụ cho giới thượng lưu Sài thành và các đại điền chủ Lục tỉnh Nam kỳ vào thời kỳ đó.
Cùng với những công trình kiến trúc thời Pháp thuộc khác như Chợ Bến Thành, Nhà thờ Đức Bà, Bưu điện Thành phố, Nhà hát lớn thành phố, Dinh toàn quyền (nay là Hội trường Thống Nhất), Dinh Xã Tây (này là UBND TP HCM), Thương xá Tax góp phần tạo nên một "Hòn ngọc Viễn Đông" tao nhã và sôi động bậc nhất châu Á thời bấy giờ.
Về sau, để tận dụng tối đa công năng và hiệu quả sử dụng tòa nhà, người chủ GMC đã quyết định đập bỏ tháp đồng hồ và xây thêm một tầng nữa. Chữ GMC được đặt trên nóc tòa nhà, quan khách có thể nhìn thấy từ rất xa.
Đầu thập niên 60 của thế kỷ XX, tòa nhà GMC được Hội Mậu dịch đổi tên thành Thương xá Tax, mặt bằng được chia nhỏ và cho các tiểu thương thuê buôn bán.
Trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử cùng biến động của thành phố, tòa nhà vẫn tiếp tục tồn tại bền vững.
Sau ngày giải phóng, Thương xá Tax được giao lại cho UBND thành phố, Tòa nhà không còn là địa điểm kinh doanh sầm uất; mặt bằng thỉnh thoảng được tận dụng làm không gian trưng bày các mặt hàng, máy móc công nghiệp do các đơn vị quốc doanh của thành phố sản xuất. Đến năm 1981, UBNDTP quyết định thành lập Cửa hàng Bách hóa Tổng hợp Thành phố trực thuộc Sở Thương Nghiệp để nâng tầm hoạt động, đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng. Đây cũng là một trong những cửa hàng lớn nhất Việt Nam thời bấy giờ.
Ngày 19/1/1998, dòng chữ Thương xá Tax chính thức được đặt trên nóc tòa nhà, đánh đấu sự trở lại của một thương hiệu đã tồn tại và ăn sâu vào nếp nghĩ của người Sài Gòn xưa.
Ngày 26/4/2003, một Trung tâm Thương mại hiện đại Thương xá Tax được khánh thành trên cơ sở đại tu toàn bộ tòa nhà và trở thành điểm tham quan quen thuộc của người dân Sài Gòn và du khách quốc tế.
Tòa nhà với câu chuyện hơn “100 năm lịch sử” đã là một trung tâm thương mại sầm uất, lâu đời nhất tại Việt Nam. Dự kiến vào cuối năm nay địa điểm này sẽ được xây dựng thành trung tâm Thương mại Dịch vụ Văn phòng Khách sạn tại Thương xá Tax. Theo thiết kế, Thương xá Tax sẽ được mở rộng và phát triển thành Tax Plaza, một khu phức hợp 40 tầng gồm có trung tâm thương mại, văn phòng cho thuê, triển lãm quốc tế, phòng hội nghị, hầm đậu xe.
Hữu Công
(Ảnh: Thương xá Tax)
Hình ảnh lịch sử không thể quên về Thương xá Tax
(Kiến Thức) - Thương xá Tax là một công trình xây dựng theo phong cách kiến trúc Pháp với những nét chấm phá mang đậm đường nét văn hóa Á Đông.
Thương xá Tax được xây dựng vào thập niên 1880 với tên gọi ban đầu là Les Grands Magazins Charner (GMC). Đây là một công trình xây dựng theo phong cách kiến trúc Pháp với những nét chấm phá mang đậm đường nét văn hóa Á Đông. Ảnh: Thương xá Tax trong bưu thiếp đầu thế kỷ 20.
Công trình này nằm ở nơi giao cắt giữa Đại lộ Bonard (đường Lê Lợi) và Đại lộ Charner (đường Nguyễn Huệ), vị trí có thể coi là đắc địa bậc nhất trung tâm Sài Gòn. Ảnh: Thương xá Tax nhìn từ trên cao thập niên 1930.
Cùng với những công trình kiến trúc nổi tiếng của Sài Gòn như Chợ Bến Thành, Nhà hát lớn thành phố, Nhà thờ Đức Bà, Bưu điện Thành phố, Dinh toàn quyền... Thương xá Tax được coi như một biểu tượng tạo nên bộ mặt của Sài Gòn thời đó. Ảnh: Thương xá Tax năm 1948.
Cảnh nhộn nhịp trên vỉa hè Thương xá Tax năm 1948, với bãi để xe đạp và rất nhiều khách bộ hành.
Sau này, để mở rộng công năng của tòa nhà, chủ đầu tư đã quyết định đập bỏ tháp đồng hồ của khu thương xá và xây thêm một tầng nữa. Ảnh: Thương xá Tax trong một hội chợ đêm trước thềm năm mới, 1955.
Đầu những năm 1960, tòa nhà GMC được đổi tên thành Thương xá Tax, mặt bằng được chia nhỏ để cho thuê.
Mặt tiền tòa nhà bắt đầu xuất hiện bảng tên của nhiều thương hiệu nổi tiếng thế giới.
Thương xá Tax năm 1965
Khung cảnh bênKhung cảnh bên trong Thương xá Tax năm 1965
. trong T
hươThương xá Tax năm 1966.
hươThương xá Tax năm 1966.
g xá Tax 
Vào thời kỳ này, Thương xá Tax đã trở thành một trong các trung tâm thương mại quan trọng bậc nhất của Sài Gòn.
Thương xá Tax năm 1966
Hình ảnh Thương xá Tax trên một tạp chí nước ngoài.
Hè phố Lê Lợi phía trước Thương xá Tax.
Khách đến với Thương xá Tax đa phần là giới trung lưu và thượng lưu của Sài Gòn thời đó.
Trong thời gian chiến tranh Việt Nam, Thương xá Tax cũng là điểm đến quen thuộc của các nhân viên quân sự Mỹ cùng gia đình tại Sài Gòn.
Những chiếc xích lô máy sơn nhiều màu sắc chờ khách trước khu thương xá
Các cửa hàng dịch vụ ở tầng 1 của thương xá.
Thương xá Tax trong một dịp năm mới Dương lịch.
Thương xá Tax năm 1969.
năm Từng có một thời gian dài, Thương xá Tax mang tên gọi chính thức là Cửa hàng Bách hóa Tổng hợp Thành phố...
1965.
Sau 1975, Thương xá Tax không còn là địa điểm kinh doanh sầm uất như trước mà được dùng làm nơi trưng bày các mặt hàng, máy móc công nghiệp do các đơn vị quốc doanh của TP HCM sản xuất. Đến năm 1981, thương xá này trở thành Cửa hàng Bách hóa Tổng hợp Thành phố - một trong những bách hóa lớn nhất Việt Nam thời đó.
Năm 1998, dòng chữ Thương xá Tax được đặt trên nóc tòa nhà, đánh đấu sự trở lại của một cái tên nổi tiếng. Đến năm 2003, tòa nhà thương xá được đại tu để trở thành một trung tâm thương mại hiện đại.
Sự tồn tại của tòa nhà Thương xá Tax sắp đi đến hồi kết khi trung tâm Thương mại Dịch vụ Văn phòng Khách sạn tại Thương xá Tax - một khu phức hợp 40 tầng sẽ được xây dựng trên vị trí của tòa nhà có lịch sử 130 năm. Ảnh: Huỳnh Ngọc Ánh.
T.B (tổng hợp)
Điều mới mẻ ít biết về thảm gạch Mosaic thương xá Tax TP HCM
Ngày 26/1/2015, UBND TP HCM ra công văn 215/UBND-ĐTMT đồng ý bảo tồn một số hạng mục của thương xá Tax gồm “Cầu thang lót thảm gạch Mosaic thương xá Tax,..."
Ngày 16/12/2015, SATRA (đơn vị chủ quản thương xá) gửi các sở ngành “phương án bảo tồn sẽ gồm cả việc bảo tồn bên ngoài lẫn bên trong tòa nhà Thương xá Tax”.
Sự ủng hộ của đông đảo người dân khiến người ta đặt ra câu hỏi: “Thảm gạch Mosaic thương xá Tax đến từ Pháp, Maroc hay từ đâu”?
Theo Faissel Farhi, chủ nhân Mosaic “Zellig Gallery” ở Holywood - California, ông nội và cha đều là thợ Cả/Maâlems xây dựng đền đài kiến trúc ở kinh thành Fes xứ Maroc, thì đất sét và kỹ thuật ráp Mosaic Tax là của người Maroc nhưng hoa văn của Ba Tư/Persia.
Bài viết này hy vọng hé mở đôi điều về những nét văn hóa còn khá mới mẻ đối với người Việt Nam trên.
Từ Vườn Thiên Đàng tới Thảm Gạch Mosaic Tax
Theo tác giả Emma Clark, ý niệm “Pairidaeza” bắt nguồn từ Hỏa giáo/Zarathushtra, quốc giáo của người Persia/Ba Tư trong 13 thế kỷ (từ TK 6TCN- TK 7SCN). Tiếng Ba Tư “Pairidaeza” sau rút ngắn còn “paridiz” qua tiếng Anh/Pháp là “paradise, paradis” nghĩa là thiên đàng, nơi không còn sợ hãi, lo âu, hối tiếc. Persian là dân tộc đầu tiên làm vườn tược công viên, mơ màng đó là cảnh thiên đàng vì họ sống ở vùng sa mạc Trung Đông. Một trong bảy kỳ quan thế giới chính là khu Vườn Treo Babylone của người Ba Tư vào thế kỷ 6TCN.
Nhiều tôn giáo, văn hoá trong vùng lần lượt mượn ý niệm Vườn Ba Tư “Pairidaeza” như Ki-tô giáo với vườn Eden và Hồi giáo với Vườn Chahar-bagh. TK 3TCN, đại đế Alexander sau khi chiếm Ai Cập từ tay người Ba Tư liền mang ý niệm Vườn về Hy Lạp. Áp dụng từ lâu đài hoàng gia, dinh thự, thư viện, viện bảo tàng đến nhà quyền quí, thương nhân giàu có. Ngày nay du khách viếng lâu đài Versailles ở Paris, Hidden Garden ở Washington D.C đến Getty Villa ở California, Hoa Kỳ... không hề biết đó là tiếng vang vọng từ Ba Tư cổ xưa. Học thuật cổ điển và kinh điển như ở Ý hay Anh chỉ mới vỡ lẽ và tìm hiểu về vườn Ba Tư đầu thế kỷ 20, trước nay người ta vẫn quen gọi là “kiến trúc Hy-La”
 |
| Thiết kế Vườn Ba-Tư - Ảnh Dr. Persi, 2011, wiki |
Di Sản UNESCO công nhận 13 Vườn Ba Tư đều theo mô hình trên, 4 ở Ấn Độ và 9 ở Iran.
 |
| Viện Bảo Tàng và Vườn Afif-Abad Garden, Iran |
Trong đó, đền Taj Mahal ở Ấn-Độ có vẻ quen thuộc với người Việt nhất, thi hàoR.Tagore tả “giọt lệ trên gò má thời gian”.
 |
Hơn hai ngàn năm sau từ những cơn sóng vỗ bờ một mảnh Vườn Ba Tư trôi dạt vào đất Sài Gòn. Vườn Ba Tư có sáu kiểu khác nhau với nhiều loại hoa văn. Thảm Gạch Mosaic Tax là kiểu vườn Chahar-bagh/Vườn Bốn Mảnh (chahar: bốn, bagh: vườn) nhà quyền quí dành tiếp giới ngoại giao, với bốn yếu tố chính trong tôn giáo Islam: Trời - Đất - Nước - Cây thể hiện qua Mái Vòm, Vườn, Hồ Nước, Ngôi Sao.
Mái Vòm
Theo kinh Coran, Vườn Chahar-bagh có mái vòm hình tròn tượng trưng cho không gian, biểu tượng là một Hạt Trai đặt trên bốn trụ cột. Đền đài từ Trung Đông, Trung Á, Ấn Độ tới châu Âu đều có mái vòm. Giáo đường Blagoveselskyi ở Moscow xây năm 1484-1489 có chín mái vòm dát vàng.
 |
| Photo của Petar Milosevic, 2009 wiki |
Nông dân Việt “Lạy Trời mưa xuống, lấy nước tôi uống lấy ruộng tôi cầy...” thì cư dân vùng sa mạc nóng bỏng coi mưa là sự sống, là lòng thương xót trời cao gửi xuống nuôi cây cỏ, đất đai và thanh lọc “khu vườn sâu kín trong tâm hồn”. Nghệ sĩ Islam cố gắng diễn tả những gì thượng đế gửi xuống nên đền thờ Islam đều làm theo hình vòm gắn Mosaic như trời xanh chi chít ngàn sao.
Theo tác giả Nguyễn Đức Hiệp, Magasins Godard ở Hà Nội dựa theo thương xá Galeries Lafayette và La Samaritaine ở Paris có vòm trần cao.
 |
| Vòm trần Galeries Lafayette -Ảnh của Pinpin, 2005 wiki |
GMC Saigon cũng có vòm trần cao nhưng bị đập bỏ sau năm 1948 để nâng thêm tầng. Theo SATRA, mái vòm này sẽ được phục hồi ...”Đối với phương án bảo tồn bên ngoài, khối bệ cao 6 tầng với ba tầng bên dưới (tương đương với số tầng của tòa nhà năm 1924) được thiết kế mô phỏng các đường nét, nhịp điệu của kiến trúc ban đầu. Trên nóc tầng 3 ở góc đường Lê Lợi và Nguyễn Huệ có một mái vòm với hoa văn gợi lại hình ảnh của tòa nhà Grands Magasins Charner”. Thật là một tin vui nhưng cũng là một công trình đầy thách đố. Nếu tôi hiểu đúng, thì thương xá mới sẽ có ba lớp: lớp thứ nhất 3 tầng có mái vòm; lớp thứ hai 6 tầng; lớp thứ ba 43 tầng.
Vòm mới của thương xá Tax sẽ là một vòm trời cao vút đầy sao hay có cả những thiên thần bay lượn? Hoa văn sẽ khớp với ý nghĩa Vườn Hồng hơn 2000 năm trước hay theo Art Décor năm 1924? Hay sẽ “riêng một góc trời” như ngôi sao ở chân cầu thang lạc lõng với khung cảnh: ý nghĩa, vật liệu, kích thước tới màu sắc khô cứng tựa hồ một vết dao đâm vào trái tim nữ thần mỹ thuật Aphrodite? Dù không có lệnh của nữ thần, ngôi sao té giếng này từ trời rơi xuống nằm ở sảnh chính mà hồi nhỏ nhớ là không có.
 |
| Ngôi sao ở tầng một Thương xá Tax, 09/2014 |
Ngôi sao ở tầng một Thương xá Tax, 09/2014
Qua kinh, thơ, tranh, gốm và thảm dệt, nghệ thuật Islam thường xuyên nhắc tới nước, vườn hoa, bóng mát. Với người Ba Tư dệt thảm là viết sử, Thảm là đền thờ thanh tịnh cho nghỉ ngơi và cầu nguyện. Thảm Ba Tư nổi tiếng khắp thế giới. Lâu đài, thư viện, dinh thự, nhà giàu bắt buộc phải có thảm Ba Tư vì thảm không chỉ là trân ngoạn mà còn nói lên trình độ chủ nhân. Viện Bảo Tàng ở Pháp, Anh, Ý, Đức, Mỹ, Nga ... đều lưu giữ Thảm Ba Tư cổ.
 |
| Thảm dệt Chahar-bagh ở Isfahan, Iran, tk 17 |
Kiệt tác “Rose Garden-Vườn Hồng” thi sĩ Sa'di người Ba Tư sáng tác năm 1258 ảnh hưởng văn học Đông phương lẫn Tây phương mãi tới bây giờ. Người Ả Rập chưng cất tinh dầu hoa hồng từ thế kỷ thứ 9 chỉ dành làm quà ngoại giao. Ở Maroc, mỗi tháng năm có Hội Hoa Hồng. Damascus, tên thủ đô của Syria cũng có ý nghĩa là hoa Hồng.
 |
| Thảm dệt hoa Hồng - Persian Art & Architecture 01/2016 |
Thảm Gạch Hoa Hồng Mosaic Tax chính là một đền thờ: Vườn là nơi cầu nguyện và Hoa Hồng tượng trưng cho điều cao quí như hoa mọc giữa đám gai. Có ba Vườn Hồng: hai Vườn hai bên cầu thang mỗi Vườn có 35 bông hồng; Vườn chính giữa nối với lầu hai là một hình cong tượng trưng cho thiên đàng, bao quanh hình chữ nhật tượng trưng cho trần thế. Lượn theo hình cong là bốn bụi hoa hồng lớn và bốn bụi hoa hồng nhỏ, tổng cộng 84 bông hồng.
Hàng lá màu xám xen giữa những bụi hồng là cây ăn trái và rau cỏ, là bóng mát của cây tùng, cây thông tượng trưng cho người đàn ông. Con số Bốn trong Chahar-bagh hàm ý bốn hướng chính của vũ trụ, là trung tâm của thế giới, sự vững chắc của trái đất, bốn dòng sông nước, sữa, rượu và mật ong. Số tám có nghĩa con người đi qua bảy tầng trời mới thấy nơi thần tiên nhất chính là “Thiên Đàng-Hasht Behesht”. Ba Thảm Gạch Mosaic có tất cả 154 bông hồng lát ba chiều.
 |
| Mosaic trên Cầu thang Tax, toàn cảnh - Ảnh Alexandre Garel, Saigon, 09/2014 |
Hồ Nước
21 ô vuông hình Chữ Nhật giữa Vườn Hồng Lớn chính là “hồ nước” luôn hiện diện trong Vườn Điạ Đàng Chahar-bagh. Viện Bảo Tàng Getty Villa cũng có hồ nước này nhưng không nhận ra kiểu vườn Ba Tư nên cho là hồ kiểu Địa Trung Hải.
 |
| Hồ Nước Viện Bảo tàng Getty Villa- Ảnh tác giả, California, 12/2015 |
Vườn Versailles ở Pháp được mô tả “kiểu Pháp cổ điển” dù mô hình giống hệt mô hình vườn Ba Tư. Năm 1668, kiến trúc sư André Le Notre đào một Kênh Lớn dài 1.670m ngang 62m dành cho Vua Louis XIV mùa hè rong thuyền mùa đông trượt tuyết, năm 1671 thành Venice gửi tặng Vua Louis hai chiếc Gondola (thuyền đáy bằng).
 |
| Vườn Versailles, Bồn Nước tròn, bốn góc đối xứng, xa xa là kênh đào- Ảnh Dr. Kaveh Farrokh -http://kavehfarrokh.com |
Ở Saigon, người Pháp làm ngược lại. Kênh Chợ Vải 700m ngang 40m từ sông Sài Gòn dẫn vào thành Gia Định tàu bè hàng hóa tấp nập nên Kênh bị ô nhiễm tới mức cư dân yêu cầu lấp. Sau 20 năm tranh cãi, năm 1887 nguời Pháp lấp Kênh làm thành đường Charner, người Việt gọi là đường Kinh Lấp, đến năm 1956 đổi tên là Nguyễn Huệ.
Nếu người Pháp làm đường Hàm Nghi cho dân chuyển hàng hóa từ sông Sài Gòn tới chợ Sài Gòn, giữ kênh Chợ Vải thì Sài Gòn có một Vườn Địa Đàng với hồ nước thiên nhiên thông với sông Sài Gòn, giờ này có thể cho Gondola thứ thiệt dạo chơi. Hoặc chỉ lấp Kênh 500m, chừa lại 200m trước Bồn Nước ở Bùng Binh, Gondola sẽ có Vườn Địa Đàng: một hồ nước dài 200m, Bùng Binh, Vườn Hoa rồi tới Hôtel de Ville (tức Tòa Đô Chính, ngày nay là UBNDTP) như mô hình của Vườn Địa Đàng Chahar-bagh. Thật tiếc, người Pháp đã bỏ lỡ cơ hội này. Tiếc hơn nữa, Bùng Binh phun nước nay cũng không còn.
Ngôi Sao
Trong vườn Islam bồn nước chảy róc rách là trung tâm với đài phun nước thường được đặt trong một hình tám cạnh. Số tám là hình thức hình học chuyển tiếp giữa vòng tròn tượng trưng cho trời và hình vuông cho đất. Hình ảnh này luôn gặp trong nghệ thuật Islam:
 |
| Morocco Art & Architecture. Ảnh Abdel Hafid, 01/2016 |
Hai bên cầu thang Tax, Vườn Hồng Nhỏ có hai hình vuông lồng vào nhau thành ngôi sao tám cạnh giữa vòng tròn cùng ý nghiã “trời tròn và đất vuông” trong Chahar-bagh:
 |
Cùng với sự phát triển của đô thị, dân cư ngày càng đông đúc hơn. Càng đông, người ta càng mong muốn thoát khỏi những khu vực bê tông đến những chốn hoang sơ hòng gặp mảnh vườn trong chính mình, nơi không ai phá hủy được. Giữ lại Thảm Gạch Mosaic Tax là cách để nhắc nhở nhân gian về một khu Vườn Điạ Đàng hoang sơ, nơi yên bình tồn tại trong mỗi tâm hồn nhưng đang dần bị bộn bề vùi lấp.
* Trong bài, một số chữ được viết hoa như tên riêng, một số không dịch vì dịch sẽ sai, một số để tiếng Việt và tiếng Anh cho tiện tham khảo.Thiết kế Vườn Ba-Tư - Ảnh Dr. Persi, 2011, wiki
Thiết kế Vườn Ba-Tư - Ảnh Dr. Persi, 2011, wiki
Thiết kế Vườn Ba-Tư - Ảnh Dr. Persi, 2011, wiki
Thiết kế Vườn Ba-Tư - Ảnh Dr. Persi, 2011, wiki
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét