Món rạ của người Cơ Tu

.

Món rạ.

Rạ, dịch ra tiếng kinh có nghĩa là: "đâm, chọc". Bởi nguyên liệu trước khi được nấu trong ống nứa đã được người ta lấy đoạn dây mây (adương) có gai mà đâm trong ống cho các "nguyên liệu" nhừ nát, hòa quyện vào nhau.
Hầu hết các loại thịt, cá cùng một số rau quả được trồng ngay tại địa phương là những nguyên liệu thích hợp để làm món rạ này. Ngon nhất, là món rạ được làm bằng cá niên khô với rau, cà tím, cà chua, lá kiệu, ớt, nõn cây apuung (gần giống như cây thảo quả), măng tươi, hạt tiêu rừng (amất), muối, mì chính...
Thịt cá niên khô vừa béo, ngọt, thơm, cùng với vị đắng rất ấn tượng của phần ruột trong quả cà sẽ tạo nên một loại súp đặc chứa đầy các loại hương vị nói trên. Tiếp đến là rạ được làm bằng các loại thịt rừng khô như: sóc, chồn, heo rừng, mang, nai... với lá môn dắc. Tuy, không nhuyễn sệt như cà tím, nhưng qua công đoạn đâm giã, lá của loại môn dại này vẫn khá nhuyễn. Ngoài ra, còn có loại được làm bằng thịt ếch khô hay tươi (nếu để nguyên con phải băm nhuyễn) với ruột cây apuung, lá kiệu, ớt. Mùi thơm của loại cây dược liệu này cùng với vị cay của ớt, tiêu sẽ khử được mùi tanh của thịt ếch.
Già làng Alăng Avel (81 tuổi) sống ở xã Bhalêê của huyện Tây Giang cho biết, rạ được làm bằng thịt các loại cá, chim (tươi hoặc khô đều nấu được) với bắp chuối rừng. Tuy không giống súp, loại này giống gỏi nhưng là một loại gỏi ướt với mùi thơm, vị béo của thịt cá quyện trong vị chát của búp chuối rừng, cùng với mùi thơm nồng của hạt tiêu rừng, rất kích thích vị giác người ăn. Ngoài ra, da trâu phơi khô, được nướng cho thơm, rồi luộc để bỏ vào ống đâm, giã với cà tím, cũng tạo thành một loại súp vừa thơm vừa giòn, tạo cho người ăn cảm giác thích thú, khó quên.
Theo kinh nghiệm những người sành ăn, khi nấu họ thường bỏ vào ống lồ ô vài đọt non của cây thiên niên kiện (p'vân) thì ngoài hương vị thơm ngon tăng lên bội phần ra, còn làm cơ thể khỏe mạnh. Bởi vậy, rạ chính là món quý và công phu được đồng bào làm để đãi bạn bè, khách quý.

QUỐC PHONG