“Ăn trầu thăm dò ý tứ” trước lễ cưới của người Khmer

Giống như các dân tộc khác, để tiến tới lễ cưới hỏi cho đôi trẻ nên vợ nên chồng, nghi thức đầu tiên của người Khmer cũng bắt đầu từ việc nghi lễ mai mối (Pithi che chau).

Người mai mối phải là người đàn bà, đàn ông lớn tuổi có uy tín, giỏi giang, trong làm ăn, ăn nói, hoạt bát tính tình vui vẻ, có tài thuyết phục người khác là người một vợ, một chồng, đông con (tiếng Khmer gọi là Nék Chău Ma Ha).

Sau đó, người làm mai sẽ đến nhà gái thực hiện các nghi lễ đầu tiên. Ngày trước, nghi lễ này tiến hành qua nhiều bước, người Khmer gọi là lễ ăn trầu.

Miếng trầu – trái cau (Ảnh minh họa từ Internet) 

Si S’la đâk - ăn trầu lần thứ nhất

Lễ Si sla dâk (như lễ dạm ngõ của người Kinh), nhà trai thăm dò ý tứ của bố mẹ, gia đình cô gái, nếu nhận được thiện ý thì hỏi tuổi tác, mang cơi trầu tới nhà gái thưa chuyện. Trong nghi thức này nhà trai thông báo cho nhà gái biết ngày giờ bà mai đến với hai người thân bên nhà trai, đồng thời chuẩn bị lễ vật trầu cau, thuốc hút, rượu, bánh trái… và một cặp đèn cầy là vật không thể thiếu mỗi khi đi mời thầy hoặc ở trong đám lễ. Nội dung chính của nghi thức này là đi sâu vào vấn đề hỏi cưới. Người Khmer gọi là Sua đòn đâng.

Si S’la kanh-sêng (ăn trầu lần thứ hai)

Đây là nghi thức ăn trầu cau lần hai của nghi lễ hỏi, trong nghi thức này họ nhà trai sang nhà gái khoảng 4 - 6 người và đặc biệt phải có ông Môha cùng đi, lễ bắt buộc phải có: “thonrôn” đựng trầu cau têm sẵn và một tờ giấy trắng ghi rõ ngày tháng tổ chức lễ cưới; một cặp rượu, hai hộp trà, hai hộp bánh và một ít trái cây, khi vào lễ ông Môha bưng “thonrôn” và mời cha mẹ hai bên ăn trầu, mời trưởng tộc nhà gái mở tờ giấy ra đọc to lên cho mọi người nghe. Đọc, xong ông Môha trịnh trọng tuyên bố từ đây hai gia đình đặt quan hệ thông gia, sau đó nhà gái tỏ rõ thân tình mời mọi người cùng ăn cơm thân mật.

Đám cưới của người Khmer (Ảnh minh họa từ Internet)

Lơnmôha  - ăn trầu xin cưới

Lễ ăn trầu đính ước còn gọi là lễ “Lơnmôha”. Lần này chú rể phải đến trình diện nhá gái, bên nhà gái cũng đưa cô dâu ra chào hỏi bà con đàng trai. Trong lễ ăn trầu đính ước nhà trai mời bà con thân tộc, bạn bè sang nhà gái nhưng cũng mang theo nhiều lễ vật: 4 nải chuối, 4 chai rượu, 4 gói trà, 4 gói trầu, 2 đùi heo, 2 con gà, 2 con vịt, … và một số tiền nhưng đặc biệt phải có lễ vật riêng như là quần áo, nhẫn hoặc là bông tai ít nhiều khác nhau tặng cho cô dâu tương lai. Bên nhà gái cũng mời họ hàng đến chơi. Cũng làm mâm cơm canh cúng tổ tiên và đãi khách, trong lễ ăn trầu đính ước thì mỗi bên cử năm người tham gia lễ. Bên nhà trai gồm: ông Môha, bà mai mối, cha hoặc mẹ, hai người lớn tuổi trong thân tộc.

Thành phần bên nhà gái có: cha hoặc mẹ, một người lớn tuổi hiểu biết lễ nghi cưới, thường tham gia trong lễ mai mối, ba người trong thân tộc, chiếu được trải dài trên bộ ngựa đặt giữa nhà trên đó có thonrôn (khay hộp). Đại diện nhà gái ngồi thành hàng theo hướng đông tây còn nhà trai thì ngồi đối diện. Nhà gái phải dọn hai mâm cơm lên để trước mặt mọi người.

Mâm trầu (Ảnh minh họa từ Internet)

Khi vào lễ ông Môha thắp nhang, đèn hương, thôn rôn, mời mọi người cùng ăn trầu đính ước cùng lời khấn rằng: Chúng tôi xin cúng thỉnh tổ tiên đến chứng giám lễ ăn trầu đính ước, gia chủ kính dâng lễ vật này để tạ ơn quý ngài và cung kính quý ngài chúc mừng cho đôi bạn trẻ thành hôn. Lễ cúng xong, nhà trai tặng đồ kỷ niệm cho cô dâu và chú rể tặng cho mẹ vợ một số tiền mặt gọi là “tiền sữa mẹ (brăc se nóp tưc đoc)”, trước sự chứng kiến của hai họ. Số tiền này phải giao tận tay mẹ cô gái để ghi nhớ ơn nuôi dưỡng của mẹ. Sau đó ông Môha xin nhà gái cho biết việc xây cất nhà cửa trước khi tổ chức lễ cưới để sau này ra riêng cho hai vợ chồng mới. Căn nhà này thường được họ nhà trai giao cho nhà gái trước khi lễ cưới diễn ra.

Đến đây, người Khmer gọi là tâu đòn đâng. Cuối cùng thì nhà trai nhắc lại ngày tổ chức đám cưới bàn bạc về số lượng khách, số lượng mâm, món ăn trong lễ cưới và các chi phí khác trong lễ cưới gọi là Chul thngay ka.

Sau lễ ăn trầu đính ước này chủ rể tương lai phải ở lại phục vụ cho nhà gái chuẩn bị mọi công việc cho đến ngày tổ chức lễ cưới. Việc làm này có mục đích: thăm dò tính nết chú rể tương lai siêng năng hay không, biết công việc thành thạo (tuỳ theo nghề…) bà mai đã giới thiệu. Trong thời gian này cô dâu và chú rể tương lai không được ngủ chung. Nếu như chú rể làm biếng hoặc có thái độ hỗn hào với gia đình vợ thì có thể đám cưới không thành, nhưng thông thường từ xưa đến nay chuyện này ít khi xảy ra. Có người vì chút lỗi nhỏ phải lạy cha mẹ vợ mới được bỏ qua.
Út Tẻo •