Bảo vật quốc gia hơn 300 tuổi còn hoạt động được ở Hải Dương

Tháp gỗ Cửu Phẩm Liên Hoa là tác phẩm kiến trúc Phật giáo chỉ có ở Việt Nam, du khách có thể xoay tròn để cầu mong hạnh phúc.

Cửu Phẩm Liên Hoa nằm trong di tích lịch sử quốc gia chùa Giám, thuộc xã Cẩm Sơn, huyện Cẩm Giàng, Hải Dương. Theo đại diện Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Hải Dương, ngôi chùa xây dựng từ năm 1336, thờ Đại danh y Tuệ Tĩnh.

Toà tháp hình lăng trụ lục giác là công trình nổi bật nhất của chùa Giám, làm từ gỗ lim, cao khoảng 8 m, nặng 4 tấn với nhiều chi tiết chạm trổ cầu kỳ. Ở giữa tháp là một trục quay giúp cả công trình có thể xoay tròn bằng sức đẩy của một người.

Mỗi tầng tháp có 18 bức tượng. Mỗi mặt có 3 bức gồm tượng Phật ở giữa và tượng Bồ Tát ở hai bên. Giữa các tầng đều có cột đỡ chạm khắc mô phỏng thân cây trúc.

Tên tháp Cửu Phẩm Liên Hoa nghĩa là 9 tầng hoa sen, tượng trưng cho 9 cấp tu hành chính quả của Phật giáo. Trong Phật pháp, hoa sen là biểu tượng của trí tuệ. Tác giả Trang Thanh Hiền, nhà nghiên cứu về Cửu Phẩm Liên Hoa, cho biết: “Việc quay tòa tháp là hình thức vừa cầu kinh, vừa quay một vật như con lắc, quả chuông, tòa tháp… làm cho lời kinh được phát tán vào trời đất, trong đó ý nghĩa chính là cầu cho thế giới được hòa bình, con người được hạnh phúc”.

Tại các tầng đều chạm trổ 5 lớp cánh sen, sơn màu hồng nhạt, khoảng cách giữa các tầng đều nhau. Nếu đứng nhìn tòa tháp từ dưới lên khi đang quay, du khách sẽ cảm thấy như tầng tầng lớp lớp hoa sen bung nở phía trên.

Bảng công nhận tòa tháp trở thành bảo vật quốc gia vào năm 2015. Hiện nay, trên cả nước chỉ còn ba tòa Cửu Phẩm Liên Hoa còn tồn tại, trong đó có một tháp ở Bắc Ninh và hai tháp ở Hải Dương.

Kiều Dương

Bảo vật quốc gia ở chùa Giám

Là địa danh tâm linh nổi tiếng lưu giữ bảo vật quốc gia, chùa Giám ngoài thờ Phật còn là nơi đặt tượng thờ Đại danh y Tuệ Tĩnh - vị thánh tổ của ngành y dược Việt Nam. Chùa Giám tọa lạc trên khoảng đất rộng 2ha thuộc xã Cẩm Sơn, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương. 

Từ Hà Nội đi xuôi về phía Hải Dương theo đường Quốc lộ 5A hơn 40km đến ngã tư chợ Ghẽ rẽ trái chừng 3km là đến Chùa Giám. Nơi đây hiện còn lưu giữ được nhiều di vật, cổ vật có giá trị. Đó là những chuông lớn, bia đá, tượng Phật cổ xưa ... Một số pho tượng ở đây còn là những tiêu bản tượng gốc, dựa vào hình dáng các pho tượng này người ta đã tạo ra những pho tượng khác để thờ ở nhiều nơi trong cả nước.

Tòa Cửu phẩm Liên Hoa là một trong những cổ vật có giá trị đặc biệt, điểm nhấn của ngôi chùa Giám cổ kính. Tòa tháp bằng gỗ có tuổi đời khoảng 300 năm cao 4,44m với 9 tầng, mỗi tầng có 5 lớp cánh hoa sen. Chín tầng đài sen này tượng trưng cho 9 cấp tu hành chính quả của Phật giáo. Tòa Cửu phẩm có sáu mặt, mỗi mặt rộng 1,2m. Để tạo dựng một công trình ấn tượng có bố cục chặt chẽ, cân xứng, với đường nét tinh tế các nghệ nhân xưa dựng cột trụ lim ở giữa, 6 cột chạm khắc hình trúc hóa rồng ở chung quanh. Liên kết trụ giữa với các cột rồng bằng một hệ thống xà gánh đan chéo. Trên mỗi cạnh của tòa Cửu phẩm đặt 3 pho tượng Phật, mỗi tầng 18 pho. Ở tầng cao nhất trên nóc chỉ đặt một pho tượng Phật lớn cao 1m, đầu đội trần nhà. Với tổng cộng tất cả 145 pho tượng Phật, tòa Cửu phẩm nặng khoảng 4 tấn tuy nhiên chỉ cần dùng tay đẩy nhẹ, cả tòa sen vẫn có thể từ từ quay vòng tròn.

Gian đặt tòa Cửu phẩm Liên Hoa (được gọi là nhà Phẩm) nhìn từ nhà tổ chùa Giám. Ảnh: Khánh Long Có chiều cao 4,44m, Cửu phẩm Liên Hoa ở chùa Giám là cổ vật có kích thước hoành tráng, có giá trị nghệ thuật kiến trúc Phật giáo đặc biệt. Ảnh: Việt Cường Trên nền nhà Phẩm có diện tích hơn 90m2 chỉ dành đặt một tượng Phật và toà Cửu phẩm. Ảnh: Việt Cường Một trong sáu mặt của tòa Cửu phẩm Liên Hoa. Ảnh: Khánh Long Phần đế của 1 trong 6 cột chạm khắc hình trúc hóa rồng trên Cửu phẩm.  Tòa tháp này được gắn biển bảo vật quốc gia vào năm 2015. Ảnh: Khánh Long Phần thân chạm khắc hình tượng trúc hóa rồng trên tòa Cửu phẩm. Ảnh: Việt Cường Có 18 pho tượng Phật được đặt trên mỗi tầng của tòa tháp. Ảnh: Khánh Long Những hình cánh hoa sen trên tòa sen được chạm khắc họa tiết cầu kỳ. Ảnh: Việt Cường Tòa tháp sen được làm bằng gỗ có 6 mặt cân xứng. Ảnh: Khánh Long Có trọng lượng ước tính khoảng 4 tấn nhưng tòa tháp có thể quay vòng tròn với sức đẩy của tay người. Ảnh: Việt Cường Người dân xã Cẩm Sơn (Cẩm Giàng, Hải Dương) chiêm bái tòa tháp sen trong ngày rằm. Ảnh: Việt Cường

Cửu phẩm Liên Hoa ở chùa Giám hiện được xem là cổ vật có giá trị nghệ thuật kiến trúc Phật giáo đặc biệt. Cùng với hai tòa Cửu phẩm ở chùa Bút Tháp (Bắc Ninh) và chùa Động Ngọ (Hải Dương), đây là một trong ba kiệt tác của nghệ thuật điêu khắc gỗ cổ truyền Việt Nam liên quan đến Phật giáo còn lưu giữ được đến ngày nay. Không những thế, đây còn là nguồn tư liệu rất có giá trị lịch sử phục vụ cho công tác nghiên cứu khoa học. Với những giá trị đó, toà Cửu phẩm Liên Hoa chùa Giám đã được chính phủ công nhận là Bảo vật Quốc gia năm 2015.
 

Bài: Việt Cường - Ảnh: Việt Cường - Khánh Long