Lạ lùng bắt vạ... ngoại tình của người Dao đỏ

Không nổi cơn cuồng nộ khi vợ, chồng ngoại tình, người Dao đỏ ở Yên Bái chỉ bắt đền nhau con gà, con lợn để hóa giải mọi sai lầm, tức giận.

Nó uống rượu rồi ngủ luôn với vợ tao

Chúng tôi đã nhiều lần đến với bà con người Dao đỏ ở vùng Viễn Sơn, Xuân Tầm, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái, đã nghe nhiều người kể vui về những câu chuyện bắt vạ vì phát hiện người thân có quan hệ bất chính với kẻ khác bằng vài ba con gà, một hai con lợn hạy thậm chí là vài chén rượu nhạt.

Tưởng chừng đây chỉ là những câu duyện tiếu lâm mà người ta thêu dệt để mua vui với nhau trong cuộc rượu nhưng lại hoàn toàn có thật.

Trở lại Viễn Sơn, Xuân Tầm lần này, người dân vẫn tiếp đãi chúng tôi bằng những chén rượu hội ngộ chí tình và câu chuyện về tục bắt vạ khi có người quan hệ bất chính thì vẫn luôn nóng bỏng, rôm rả không ngớt tiếng cười.

Ông Triệu Chằn Minh ngửa cổ nốc một hơi cạn sạch bát rượu ngô thơm nồng mà cười sằng sặc, chân tiến lại gần một người đàn ông khác có lẽ là bạn bè thân hữu rồi khoe: "Đây là thằng bạn tao, hơn chục năm trước nó vào nhà tao uống rượu rồi nhân tiện ngủ luôn với vợ tao. Nhưng mà khi tỉnh rượu tao phát hiện được. Sau đó tao bắt đền nó một con trâu, nó làm thêm một mâm cỗ để tạ tội với tao. Rượu xin lỗi của nó thì tao đã uống rồi, trâu nó đền thì đã đẻ được 2 con khác hiện đang thả ngoài đồng, tao với nó lại làm bạn với nhau". Nói rồi hai người đàn ông cùng đưa bát rượu kề môi uống một hơi đến cạn.


Người bạn mà ông Minh nhắc đến có tên là Triệu Trường Cấp. Nghe ông Minh nhắc đến chuyện xưa, ông Cấp tỏ ra bối rối: "Cái đợt đó tao uống rượu nhiều quá, ngủ với vợ người khác mà cứ nghĩ đâu là mình đang đi ngủ thăm như cái hồi trai trẻ... Nhưng mà tao đã xin lỗi rồi, không thể vì cái việc cỏn con đó mà mất tình anh em được". Nói rồi hai ông lại đưa bát rượu lên uống tiếp.

Theo những người cao tuổi ở địa phương thì phong tục bắt đền này có từ mấy đời không ai hay, chỉ biết rằng, phong tục này nhằm hóa giải hiềm khích, duy trì cuộc sống bình yên cho muôn dân xóm núi. Từ nhiều đời nay, người dân tộc Dao ở Văn Yên đã sống và làm theo phong tục cổ xưa này như một nét văn hóa tốt đẹp để tránh bạo lực trong cộng đồng.

Ông Minh cho biết: "Cách đây mấy năm, ở vùng Viễn Sơn này còn có cả phong tục ngủ thăm, thế có nghĩa là ngay cả vợ mình đã ngủ với thằng nào cũng chẳng biết. Nhưng người đàn bà sau khi lấy chồng rồi thì không được ngủ lang chạ với người khác. Nếu phát hiện ngủ với người khác thì chỉ duy nhất người đàn ông bị trừng trị, bị phạt, còn người đàn bà không phải chịu gì hết, vì đàn ông là người chủ động trong việc này".


"Cá vào ao ta, ta được"

Ông Triệu Văn Sú ở xã Viễn Sơn, huyện Văn Yên cho biết: "Khi phát hiện người thân của mình ngoại tình với người khác thì không được hành hung, giết người, vì làm như thế sẽ phải đi tù mà lại mất hết tình cảm anh em, hàng xóm. Dân ở đây không ai muốn giết người vì những chuyện như thế, cho nên cách tốt nhất là bắt đền. Việc bắt đền cái gì, như thế nào là do hai bên tự thỏa thuận với nhau chứ không có ai can thiệp".

Một lý giải khác về phong tục này theo nhiều người dân địa phương đó là quan niệm "cá vào ao ta, ta được". Có nghĩa là không quan trọng là con ai, miễn là vợ mình sinh ra thì coi đứa con đó như của mình, đứa con sẽ mang họ cha. Theo ông Sú thì đứa con vợ đẻ ra ở nhà mình, sau này nó lớn lên sẽ thờ cúng ma nhà mình chăm sóc cha mẹ già, vậy thì đó là cái phúc chứ sao lại phải phân biệt, kỳ thị con riêng, con chung. Đó là chưa nói đến việc ông bố riêng của nó nếu có của cải sẽ đem đến cho con riêng, vậy thì mình cũng được ăn nhờ chứ có gì xấu đâu.


Cuộc rượu vừa tàn, ông Triệu Chằn Minh lảo đảo đưa bước về, ra đến con suối đầu làng bỗng gặp một thiếu nữ đang đi chiếc xe máy tiến lại, thấy ông Minh, người con gái dừng xe chào bố. Ông Minh hào hứng khoe rằng: "Đó là con gái riêng của tao. Cách đây gần 20 năm, tao ngủ với mẹ nó nên đẻ được ra nó. Bố nó bắt đền tao một mâm cỗ với vài vò rượu ngon, thế là mọi tức giận lại được hóa giải. Khi đứa con này còn nhỏ, thỉnh thoảng tao đem cho nó vài chục hoặc vài trăm ngàn để nó mua sách vở đi học. Nó tuy là con của tao nhưng lại cúng ma, làm nương, trồng bắp cho nhà người khác chứ chúng tao thì có gì đâu. Giờ nó sắp lấy chồng rồi, đó cũng là cái phúc của nhà bố nuôi nó, còn tao thì cũng vui mừng vì có con gái xinh đẹp, siêng năng làm việc...".

"Phong tục bắt vạ có từ thời xa xưa của người Dao ở khu vực Văn Yên, đây là nếp văn hóa truyền thống nhằm giải quyết các mâu thuẫn làng xóm hay nhất, nhằm tránh việc xô xát, bạo lực. Thông thường nếu phát hiện ra người thân ngoại tình thì phải báo cáo với trưởng bản. Sau đó, hai bên gia đình sẽ thỏa thuận lễ vật bắt vạ, thường là con lợn, con gà và vài mâm cỗ để xin lỗi cả làng. Lễ bắt vạ phải do trưởng bản đứng ra chủ trì, trong mâm cỗ, trưởng bản sẽ khuyên dạy tất cả người dân không được phép ăn ở hai lòng, phải chung thủy một vợ một chồng. Do nếp sống văn hóa tốt đẹp này ăn sâu vào tiềm thức của người dân tộc Dao, thế nên đã từ lâu nơi đây chưa có trường hợp bắt vạ nào mới phát sinh". Ông Nguyễn Anh Tiến (Trưởng phòng Văn hóa huyện Văn Yên)

Thực hiện: Minh Dương / Nguồn: Kienthuc.net.vn