- Tiền đường và cửa ngách vào hậu cung chùa Bộc. Ảnh ©2013 NCCong
Lược sử
Chùa Bộc có từ thời Hậu Lê, tên chữ là Sùng Phúc tự. Tấm bia cổ nhất trong chùa ghi việc năm Vĩnh Trị nguyên niên dưới đời vua Lê Hy Tông (1676), vị Tăng lục Trương Trung Bá cùng nhân dân sở tại đã xây dựng lại chùa.
Năm 1792 dưới đời vua Quang Trung, trên nền cũ cháy trụi trong chiến dịch Tết Kỷ Dậu giải phóng Thăng Long, chùa được xây lại lần nữa, đổi tên là Thiên Phúc tự và làm thêm Bộc Am để quy y cho vong hồn các binh sĩ quân Thanh.
Toàn cảnh sân trước tiền đường chùa Bộc. Panorama ©2014 NCCong
- Vườn tháp mới ở chùa Bộc. Ảnh ©2013 NCCong
Chính vua Quang Trung đã ra lệnh xây dựng một ngôi miếu cho vong hồn quân quan nhà Thanh bị chết ở vùng gò này. Câu thơ sau do dân gian lưu truyền cũng cho thấy sự tồn tại của những am miếu nói trên:
Đống Đa ghi để lại đây
Bên kia Thanh Miếu, bên này Bộc Am
Đống Đa ghi để lại đây
Bên kia Thanh Miếu, bên này Bộc Am
Cạnh sân chùa Bộc vẫn lưu dấu tích hồ tắm voi, gò kéo cờ, gò đánh cồng... liên quan đến cuộc chiến đấu của quân Tây Sơn ở vùng này vào ngày mùng 5 Tết Kỷ Dậu 1789. Xa hơn vài trăm bước còn có các gò Đống Thiêng, Đầu Lâu, núi Ốc, núi Cây Cờ, nghĩa địa Khâm Tử, miếu Trung Liệt, chùa Đồng Quang và những địa danh khác gợi nhớ trận Đống Đa và một số sự kiện lịch sử bi hùng sau đó.
- Tam quan nội chùa Bộc. Ảnh ©2013 NCCong
Kiến trúc
Chùa được làm theo kiến trúc hình chữ “Đinh” (chuôi vồ) trong một khuôn viên rộng; qua cổng tam quan nội là đến sân trước rồi tiền đường, chính điện thờ Phật, nhà Tổ, nhà Mẫu. Tam quan nội là một gác chuông xây như kiểu ở chùa Láng, mặt nhìn ra hồ ở hướng đông-nam, xa xa là đồng ruộng của các làng Đông Tác (Trung Tự), Kim Liên và Khương Thượng.
- Tam quan ngoại Chùa Bộc. Ảnh ©2013 NCCong
Trên quá trình đô thị hoá, con đường Chùa Bộc hình thành rồi tụ cư dần dần. Chùa xây một cổng tam quan ngoại theo kiểu khác và to hơn, mở ở hướng nam ra mặt phố để tiện đi lại như bây giờ. Trong chùa Bộc có một giếng to xây giữa hai tam quan; lại có các tháp mộ ở bên trái sân và trước nhà Tăng. Nửa cuối thế kỷ 20, khuôn viên chùa bị nắn lại và thu hẹp do sự ra đời của HTX thuốc dân tộc và việc mở con đường vào Học viện Ngân hàng.
- Giếng, vườn chùa Bộc. Ảnh ©2013 NCCong
Lưu ý
Chùa bảo tồn được nhiều di vật quý, gồm các pho tượng Phật, một quả chuông đời Cảnh Thịnh và 3 tấm bia cổ. Ngoài 2 bia ghi niên hiệu Vĩnh Trị thứ nhất (1676) và Chính Hòa Bính Dần (1686) là bia “Tái tạo Sùng Phúc Tự Phật tượng các tòa bi ký” khắc năm Quang Trung thứ tư (Nhâm Tý 1792) ghi việc xây lại chùa và làm lại tượng Phật do Thiền sư trụ trì là Tăng thống Lê Đình Lượng cùng dân trại Khương Thượng phát tâm công đức.
- Một bia cổ ở sân chùa Bộc. Ảnh ©2013 NCCong
Trong chùa còn có tượng Đức Ông ở gian bên phải Tam bảo, một chân để trần, ngồi dưới chữ “Tâm” đại tự, trên treo bức hoành phi đề “Uy phong lẫm liệt”. Một số nhà nghiên cứu cho rằng đây chính là pho tượng người anh hùng Tây Sơn mà nhân dân đã bí mật dựng năm Bính Ngọ 1846 để thờ cúng tưởng nhớ, bất chấp nhà Nguyễn đang tìm mọi cách xóa bỏ dấu vết chiến thắng và công lao vẻ vang của Nguyễn Huệ.
- Tượng Đức Ông ở chùa Bộc. Ảnh ©2015 NCCong
Phía sau bệ tượng có khắc dòng chữ “Bính Ngọ tạo Quang Trung tượng” (năm Bính Ngọ tạc tượng Quang Trung) và đôi câu đối:
洞裡無塵大地山河留棟宇
光中化佛小天世界轉風雲
光中化佛小天世界轉風雲
(Động lý vô trần đại địa sơn hà lưu đống vũ
Quang Trung hóa Phật tiểu thiên thế giới chuyển phong vân)
Quang Trung hóa Phật tiểu thiên thế giới chuyển phong vân)
Tạm dịch là:
Sạch bụi vùng gò, sông núi mênh mang lưu rường cột
Quang Trung thành Phật, vũ trụ vô biên nổi gió mây.[1]
Sạch bụi vùng gò, sông núi mênh mang lưu rường cột
Quang Trung thành Phật, vũ trụ vô biên nổi gió mây.[1]
Tam quan trên phố Chùa Bộc. Panorama ©2012 NCCong
Chùa Bộc đã được Bộ Văn hóa xếp hạng Di tích lịch sử quốc gia từ năm 1962 trong đợt xếp hạng đầu tiên.
Di tích lân cận
- Chùa Đồng Quang: số 119 phố Tây Sơn.
- Chùa Phúc Khánh: số 382 phố Tây Sơn.
- Đình Khương Thượng: số 165 phố Khương Thượng.
- Đình Kim Liên: số 158 phố Xã Đàn.
- Gò Đống Đa: góc phố Tây Sơn—Đặng Tiến Đông.
Chú thích
[1] Đất nước sạch bóng thù, giữ lại hình ảnh bậc trụ cột. Quang Trung là tên một vị Phật. Theo kinh sách, bốn đại châu và nhật nguyệt... hợp thành thế giới hay cõi Sơ thiền; một ngàn thế giới hợp thành tiểu thiên thế giới v.v., vũ trụ là Phật độ vô biên.
Bản đồ trực tuyến
Đông Tỉnh
Chùa Bộc thờ vua Quang Trung
Vanhien.vn - Chùa Bộc còn có tên gọi là Sùng Phúc Tự hay Thiên Phúc Tự, trước đây, chùa thuộc làngKhương Thượng, nay tọa lạc tại số 14 phố Chùa Bộc, phường Quang Trung (Quận Đống Đa – Hà Nội).
Cổng Chùa Bộc. Ảnh: Đổng Thắng.
Chùa bộc nằm giữa trận địa Đống Đa lịch sử. Sau khi Quang Trung đại thắng quân Thanh đầu xuân Kỷ Dậu (1789), chùa đã bị chiến tranh tàn phá toàn bộ. Đến năm Nhâm Tý, niên hiệu Quang Trung thứ IV (1792), chùa được làm lại hoàn toàn và đổi tên là Thiên Phúc Tự, nhân dân quen gọi là Chùa Bộc.
Bia trùng tu cổ nhất trong chùa ghi niên hiệu Vĩnh Trị nguyên niên Triều Lê Hy Tông (1676). Trong chùa, đặc biệt có pho tượng vua Quang Trung dựng năm Bính Ngọ (1946) ở phía sau bệ ngồi có ghi sâu sáu chữ: “Bính Ngọ tạo Quang Trung tượng”. Pho tượng đó là Đức Ông.
Sân chính điện. Ảnh: Đổng Thắng.
Trong cung tam bảo, ngoài thờ Phật, còn một ban thờ tượng Đức Ông, tượng Đức Ông ở đây không chỉ có một ông mà có đến ba pho tượng. Trong đó, tượng Đức Ông ngồi cao hơn một bậc, ở bậc dưới còn hai tượng ngồi. Giống như cảnh quân vương đang bàn chuyện với đại thần.
Vua Nguyễn Huệ (niên hiệu Quang Trung) sinh năm 1753 và mất ngày 16/09/1792 (tức ngày 29/07 Âm Lịch). Nguyễn Huệ sinh trưởng trong một gia đình nông dân ở Tây Sơn – tỉnh Bình Định. Gia đình có 3 anh em trai là: Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ, Nguyễn Huệ.
Từ lúc thiếu thời, Nguyễn Huệ đã ham học văn và trao dồi võ nghệ, đến năm 18 tuổi, đã tham gia khởi nghĩa. Sống 39 mùa xuân nhưng cuộc đời Nguyễn Huệ có 21 năm thực hiện chí lớn. Đã ghi những dấu son rực rỡ cho đất nước.
Ban thờ Phật. Ảnh: Đổng Thắng.
Năm 18 tuổi (1771), ông đã cùng anh trai dựng cờ khởi nghĩa. Năm 22 tuổi (1775), ông co chiến thắng trận ở Phú Yên, năm 30 tuổi (1783) mở các trận tấn công vào Sài Gòn – Gia Định lật đổ Chúa Nguyễn (Nguyễn Ánh) Rạch Gầm – Xoài Mút (Mỹ Tho). Năm 33 tuổi (1786), giải phóng Phú Xuân (Huế) kéo thẳng quân ra Bắc, vượt sông Gianh, giệt thế lực họ Trịnh trả lại ngôi vua cho nhà Lê.
Ban thờ vua Quang Trung. Ảnh: Đổng Thắng.
Ngày 17/12/1788 tức ngày 25/11 Mậu Thân, quân Thanh tiến đánh vào Thăng Long. Được báo tin trên, Nguyễn Huệ quyết định tiến quân ra Bắc để làm sáng tỏ danh nghĩa đối với nhân dân cả nước. Nguyễn Huệ quyết định lên ngôi Hoàng Đế lấy niên hiệu là Quang Trung.
Năm 36 tuổi (1789), với cương vị Hoàng Đế Quang Trung, Nguyễn Huệ đã lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mãn Thanh. Bằng cuộc hành quân thần tốc, bất ngờ chỉ trong 5 ngày đêm (ngày 25/11/1789 –30/11/1789) tức 30 tháng chạp đến ngày mùng 5 tết Kỷ Dậu đã quét sạch 29 vạn quân xâm lược Mãn Thanh (quyết chiến điểm ở Gò Đống Đa mùa xuân năm Kỷ Dậu (1789).
Bảng công nhận di tích lịch sử - văn hóa. Ảnh: Đổng Thắng.
Ngày 13/01/1964, Bộ trưởng Bộ Văn hoá Hoàng Minh Giám đã ký quyết định số 29/VH.QĐ công nhận Chùa Bộc là di tích lịch sử - văn hoá của toàn quốc. Chùa có ba cung gồm: Cung tam bảo, cung nhà tổ sư, cung thánh mẫu, ngoài ra, chùa còn có ao cá, vườn rau và rất nhiều nơi thoáng mát, cộng với sự yên tĩnh càng khiến ngôi chùa trở nên huyền bí.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét