Bà Nõn “mắm lia thia”

Món mắm cá lia thia của bà rất ngon, được nhiều người trong nước, kể cả người nước ngoài, ưa chuộng

Bên chiếc cối xay, bà Phan Thị Nõn (xã Mỹ Thạnh Tây, huyện Đức Huệ - Long An) chậm rãi bỏ từng nắm cơm rang vào cối. Bà đang làm thính để chế biến món mắm đặc biệt của mình, mắm cá lia thia! “Cơm phải phơi thật khô dưới trời nắng to, sau đó phải xay thật nhuyễn thì khi thính, mắm mới lên men nhanh và có vị chua vừa ăn” - bà Nõn vui vẻ trò chuyện.

 

Bà Nõn “mắm” thăm những hũ mắm đã dậy mùi, chuẩn bị đem bán

Thay cá rô bằng cá lia thia
Bà Nõn năm nay đã 70 tuổi.  Trước khi đổi đời nhờ món mắm cá lia thia, bà quanh quẩn với các nghề nhổ cỏ, cắt lúa mướn, chặt mía… để nuôi con. Tình cờ, năm 1997, bà đi thăm người bà con ở huyện Mộc Hóa  - Long An và được thưởng thức món mắm chua cá rô. Bà “mê” món đó vô cùng và hỏi thăm cách làm. Bà Nõn nhớ lại: “Mọi người nghĩ chắc là tôi chỉ hỏi để làm ăn chơi ở nhà nhưng thật sự lúc đó tôi đã tính đến chuyện làm để bán vì ngon quá”.
Thế nhưng, thay vì làm mắm cá rô, bà lại thay bằng… cá lia thia. Bà Nõn lý giải: “Nguyên liệu cá lia thia tại địa phương cũng dễ tìm mà giá cả cũng  rẻ hơn cá rô”. Lúc đầu, không có nhiều tiền, bà chỉ mua vài ký cá lia thia về làm thử. Năm hũ mắm đầu tay do chưa có kinh nghiệm xay thính nên bị hư hết. “Giờ nhắc lại vẫn còn thấy tiếc. Nhưng thất bại là mẹ thành công, những lần sau thì thành công và càng ngày càng ngon rồi bắt đầu bán được” - bà Nõn nói trong lúc tay vẫn không ngừng xay thính.
Về kinh nghiệm, bà Nõn chia sẻ: Cá lia thia tươi mua về đổ vào rổ tre, chà cho tróc vảy rồi đem rửa lại cho thật sạch. Sau đó, để cho thật ráo nước rồi hãy cho vào hũ.  1 kg cá thì cho khoảng 150 g muối; 300 g tỏi, ớt; 150 g đường, bột ngọt. Cuối cùng, cho thính làm từ cơm  phơi khô xay thật nhuyễn vào. Miệng hũ nên dùng lá chuối tươi đậy và dùng nẹp tre gài lại cho thật chặt. Chờ khoảng 40 ngày là dùng được.
Xây nhà đẹp từ làm mắm
Bà Nõn thu mua cá lia thia với giá khoảng 100.000 đồng/kg, sau khi thành mắm, bà bán lại với giá 180.000 đồng/kg. Bà không biết chính xác mỗi ngày có thể kiếm lời được bao nhiêu, nhẩm tính khoảng 200.000-300.000 đồng. Đây là số tiền không nhỏ so với mức thu nhập trước đây của bà. Nhờ món mắm ngon, bán đắt, giờ đây, bà đã sở hữu một ngôi nhà mới xây còn thơm mùi vôi. “Trước đây, quả thật tôi không dám mơ đến một ngôi nhà mới. Tất cả cũng nhờ nghề làm mắm này” - bà Nõn bộc bạch.

Hơn 15 năm đã trôi qua, món mắm cá lia thia của bà Nõn đã nổi tiếng không chỉ trong vùng mà còn lan đi xa ở các tỉnh lân cận. Hiện nay, lúc nào chòi lá để cất mắm của bà cũng có khoảng 80 hũ, mỗi hũ nặng trên dưới 10 kg. Hằng ngày, bà Nõn cùng con trai tất bật làm mắm, chở mắm đi giao cho thương mối ở các chợ xã, chợ huyện trong tỉnh và cả các tỉnh lân cận. Mắm chua cá lia thia có thể dùng để ăn với cơm, bún hoặc dùng với bánh tráng kèm thịt heo ba rọi luộc. Thịt cá lia thia tạo nên vị đặc trưng khác với các món mắm làm từ các loại cá khác. Anh Phạm Thành Tâm, người cùng xã, cho biết: “Nhà tôi rất khoái món mắm chua cá lia thia do chính bà Nõn làm. Người ở đây quen gọi bà là bà Nõn “mắm” cũng là vì vậy”.

 

Ăn là ghiền! Bà Phạm Thị Tài (ngụ ở thị trấn Hậu Nghĩa, huyện Đức Hòa - Long An), người đã giới thiệu cho tôi biết về món mắm cá lia thia của bà Nõn, chia sẻ: “Cứ 2 tháng là tôi lại đặt mua mắm chua cá lia thia của bà Nõn để gửi cho vợ chồng đứa con gái hiện đang sống ở TPHCM. Ngoài ra, tôi còn đặt mua để gửi sang Nhật. Con rể tôi là người Nhật và từ khi được ăn thử món mắm chua cá lia thia của bà Nõn, nó cũng… đâm ra ghiền như tôi!”.

 

Bài và ảnh: DIỄM KIỀU