Đền Rối

Đền Rối nằm trên địa bàn xã Tân Thịnh, thành phố Yên Bái. Theo như các cụ cao tuổi trong làng kể lại thì Đền Rối đã có từ rất lâu. Đền chùa Rối được công nhận là di tích lích sử kiến trúc nghệ thuật tôn giáo cấp tỉnh theo quyết định số 460/QĐ - UBND ngày 30/11/2005.

Vào khoảng nửa đầu thế kỷ XIX, ở Hạ Hòa, Phú Thọ ngày nay có một người tên là Phạm Tà Chiêu vì không chịu cảnh đè nén áp bức của quan lại địa phương đã đưa vợ con và người nhà đi thuyền ngược dòng sông Hồng và cuối cùng dừng chân ở đất Tân Thịnh ngày nay, khai phá lập nên xóm làng. Đây là vùng đất màu mỡ, lâm thổ sản phong phú, có địa hình thuận tiện cho việc giao thương buôn bán với nhiều miền. Ông cũng là người đứng ra xây dựng di tích Đền Rối, Chùa Rối và Đình Làng Yên. Đền đã được tu sửa, tôn tạo nhiều lần. Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, Đền trở thành nơi ở và nơi làm việc của cán bộ cách mạng. Thời kỳ này, Đền không có người thờ cúng, trông coi nên các cỗ ngai và đồ thờ tự được xếp vào một nơi không ai chú ý đến. Đến năm 1953 thì 4 cỗ ngai bị mất, đến năm 1979 thì 5 bát hương bằng đá cũng bị thất lạc. Theo ngọc phả của Đền thì ngôi đền thờ 5 vị Thành hoàng có tên là Cao Lễ Đại Vương, Cao Kha Đại Vương, Cao Đạt Đại Vương, Cao Tự Đại Vương, Đỗ Đốc Mãnh Đại Vương. Năm vị này là 5 anh em ruột, con của Cao Nghĩa và Phùng Thị Thầm. Vào đời Hùng Duệ Vương, núi Đông Sơn xuất hiện quái vật hại người, hổ sói làm loạn, sát hại dân chúng. Hùng Duệ Vương ủy thác cho các tướng: Cao Lễ Đại Vương, Cao Kha Đại Vương, Cao Đạt Đại Vương, Cao Tự Đại Vương, Đỗ Đốc Mãnh Đại Vương đánh dẹp quái vật. Để ghi nhớ công ơn của họ, người đời sau đã lập đền thờ. Ngoài ra, Đền Rối còn thờ một công chúa có tên là Ngọc Dung - con thứ 8 của Hùng Triệu Vương và bà Phạm Nguyên Phi.. Hiện nay, ở Đền Rối và Chùa Rối còn bảo lưu và gìn giữ được khá nhiều di vật cổ như: hoành phi, câu đối, bát nhang, cửa võng... mang đậm nét mỹ thuật cổ triều Nguyễn. Ngày lễ của đền: ngày 6 tháng giêng âm lịch Tích xưa Đền Rối   Tọa lạc dưới chân một quả đồi hình bát úp rợp bóng cổ thụ tại thôn 2 Trấn Ninh xã Tân Thịnh, thành phố Yên Bái, Di tích lịch sử văn hóa đền, chùa Rối không chỉ được biết đến bởi sự linh nghiệm trong việc cầu bình an, cầu mưa, cầu chữa lành bệnh tật..., mà ngôi đền nhỏ bé này còn cất giấu một tích xưa huyền bí. Đền Rối thờ công chúa Ngọc Dung. Theo Ngọc Phả do Thượng thư Quản giám tri điệm của Bộ lễ triều Lê phụng sự chép lại: Công chúa Ngọc Dung là con gái thứ 8 của Hùng Nghi Vương do nguyên phi họ Phạm sinh vào giờ Thân ngày 12/9. Tương truyền ngày hôm đó, hương phảng phất, ánh hào quang phản chiếu trướng ngọc, nguyên phi sinh một bé gái, ai ai cũng đều vui mừng. Khi lớn lên thông mình tài trí, hoa thua sắc, ngọc thua hương nên húy là Ngọc Dung. Ngọc Dung khi chưa xuất giá thường theo cha chu du thiên hạ. Vua hứa với Ngọc Dung rằng khi đến đất Hào Gia là vùng đất xinh đẹp, lệnh cho xây cung thất để làm nơi nghỉ ngơi, ngao du. Tương truyền bà đã sống ở đây đến năm 82 tuổi thì mất vào ngày 3/9 và được 37 đền thờ phụng. Hiển linh ở đất Hào Gia, linh nghiệm trong những việc cầu bình an, cầu mưa, cầu chữa lành bệnh tật, do vậy công chúa Ngọc Dung được sắc phong là Sơn thủy linh thần. Trải qua các đời vua, Đền Rối được 2 đạo sắc phong. Đạo thứ nhất được sắc phong vào ngày 8 tháng 6 (nhuận) năm 1911 đời vua Duy Tân năm thứ 5; đạo thứ hai sắc phong vào ngày 25 tháng 7 năm 1924, đời vua Khải Định. Theo bà Vũ Thị Vừng - người có nhiều năm trông coi gìn giữ Đền Rối thì trước đây ngôi đền này nguyên bản được thiết kế theo kiến trúc nhà sàn. Hai chiếc thang gỗ nhỏ lên hậu cung hiện vẫn còn được lưu giữ tại đền Nhưng cùng với thời gian, gỗ và phên che đã bị mối mọt; gầm sàn thấp, trũng, thường xuyên bị ngập nước mỗi khi mưa to gió lớn nên nhân dân trong vùng đã đổ đất tôn cao. Đền được nhân dân trùng tu, dựng lại  vào năm 1990. 3 vì của ngôi nhà sàn cũ hiện chỉ còn giữ lại được một vì, số còn lại đã bị hư hỏng do mối mọt theo thời gian. Nhiều hiện vật quý của đền vẫn được nhân dân gìn giữ và trông coi như báu vật cho đến tận ngày hôm nay như bức đại tự, đôi câu đối với những đường nét hoa văn hoạ tiết được thiết kế theo lối kiến trúc cổ… càng tôn thêm vẻ linh thiêng, cổ kính của ngôi đền. Ngược lên đỉnh đồi không bao xa là Chùa Rối. Ngôi chùa này cũng nằm trong cụm Di tích lịch sử văn hoá đền, chùa Rối được công nhận là Di tích lịch sử văn hoá cấp tỉnh vào năm 2005. Theo ngọc phả, chùa được đổi tên là Minh pháp tự. Tọa lạc dưới tán đa cổ thụ bốn mùa tỏa bóng xanh mát, Chùa Rối được dựng lên bởi chính sự linh nghiệm và tín ngưỡng tâm linh của nhân dân trong vùng. Năm 2004, chùa đã có sư cô, pháp danh Thích Đàm Hợi trụ trì. Cũng từ đây, Di tích lịch sử văn hóa đền, chùa Rối thực sự trở thành điểm đến tâm linh hội tụ cả ba yếu tố Thiên – Địa  - Nhân kỳ diệu, thu hút đông đảo tăng ni phật tử và du khách thập phương tham quan, chiêm bái. Phạm Minh – Hoài Văn