RỪNG NGẬP NƯỚC TỈNH CÀ MAU - : CÁ ĐỒNG

Ngoài thú rừng, mật ong, u minh còn nổi tiếng với các loại cá đồng. cá đồng ở u minh xưa kia nhiều vô kể, quen thuộc nhất là các loài cá: lóc, rô, trê, bổi, thát lát, lươn… mỗi loại cá đều có hương vị riêng và gắn liền với một món ăn đặc sản trứ danh.

    Ngày trước, cá đồng ở Cà Mau nói chung và ở rừng U Minh Hạ nói riêng chỉ sống trong thiên nhiên ở các ao, lung, sông, rạch. Mưa xuống, cá theo nước lên đồng, lên rừng sinh sôi nảy nở. Đến mùa nước rút, cá ở lại với đồng, với rừng. Cá nhiều đến nỗi có từ “cá rộ”. Ban đêm, cá nổi miệng lên ngớp đều khắp mặt nước. Chỉ cần một tiếng động mạnh hoặc một ánh chớp cũng đủ làm cho cá rộ.

    Khi nước ở các kinh, rạch, sông ngòi rút xuống, một khối lượng cá còn mắc kẹt trong bàu, trong lung giữa rừng tìm cách thoát khỏi vòng vây. Thường “cá xuống” vào lúc giữa khuya và chấm dứt cuộc hành trình đầy nguy hiểm trước khi trời sáng.

Sinh hoạt của người dân dưới tán rừng tràm
Cá lóc 

    Giữa đêm, xóm làng im phăng phắc, bỗng nghe tiếng một người nào đó kêu lên: “Bớ bà con, cá xuống, cá xuống”! Lập tức nhà nào cũng dậy, nổi đèn lên. Già trẻ, bé lớn, đàn ông, đàn bà gì cũng đều xách đèn, xách giỏ, cầm dao, vác phảng chạy ra đồng. Cá đi làm chuyển động cả lau sậy, gốc rạ. Nếu là đêm trăng mờ, chúng ta sẽ thấy luồng cá đi như một dòng nước đen nhấp nhánh ánh xanh đang lừ lừ tiến tới. Gặp đèn, gặp người, cá nhảy tứ tung. Bị dao chém, phảng chặt, cá đâm loạn xạ vào đèn, vào người. Bắt thì bắt vậy, chứ làm sao bắt hết được một bầy cá xuống. Bị tấn công, ngăn trở đến thế nào mặc lòng, cá còn lại vẫn theo đúng hướng và con đường gần nhất để tiến ra sông mà chúng đã cảm nhận và chọn sẵn.

    Thịt cá đồng ngọt và thơm, lại không có phong, không độc nên rất dễ ăn, không kiêng kỵ với bất cứ một ai. Các món ăn từ cá đồng nổi tiếng là nấu canh chua, kho tộ, làm mắm, làm khô. Ngoài ra, mỗi loại cá đồng đều có hương vị riêng và gắn liền với một món ăn đặc sản trứ danh như:

Cá rô
Cá bổi 

    Cá lóc nướng rơm: Chọn cá lóc cỡ cổ tay hoặc cổ chân, dùng cây lụi từ họng cá trổ thẳng ra phía sau. Cặm xuống đất, phủ rơm hoặc gốc rạ đốt lên, đợi tàn lửa là cá đã chín, đem cạo sạch lớp vảy bị cháy đen, xẻ ra, thịt trắng phau, thơm phức, ăn kèm bắp chuối, các loại rau đồng thêm vài trái ớt hiểm và muối hột thì không có gì ngon bằng.

    Cá trê nướng chấm mắm gừng: Chọn cá trê vàng, đem nướng trên bếp than hồng đến độ vừa chín thì mỡ sẽ tươm ra, dùng củ gừng giã nhuyễn, cho nước mắm ngon vào. Thịt cá trê nướng chấm nước mắm gừng ăn kèm với các loại rau thơm… hương vị thật đậm đà, khó quên.

    Cá rô kho tộ: Loại cá rô lớn bằng bàn tay (gọi là cá rô mề), làm sạch bỏ vô nồi đất hoặc tộ sành kho lên đến khi nước còn sền sệt, mùi thơm nức mũi. Ăn với dưa bồn bồn thì không gì bằng.

    Cá khô bổi: Con cá bổi chế biến được nhiều món ăn nhưng chỉ có món khô là ngon nhất và cá khô bổi Cà Mau đã nổi tiếng từ xưa đến nay.

Cá thát lát
Thu hoạch cá đồng ở Nông trường 402, huyện Trần Văn Thời

    Lươn nấu canh chua: Lươn thuộc lớp cá da trơn. Thịt lươn thơm và ngọt. Món ăn chế biến từ lươn rất phong phú như chiên, nướng, kho, nấu cháo môn, nhưng có lẽ hấp dẫn nhất là món lươn nấu canh chua với các loại rau đồng như rau nhúc, bông súng, bông so đũa…

    Ngày nay, do chuyển đổi cơ cấu sản xuất từ trồng lúa sang nuôi tôm, làm vùng ngọt hóa bị thu hẹp, do áp lực dân số và nhiều nguyên nhân khác nên con cá đồng ở Cà Mau không còn nhiều như xưa. Cung không đủ cầu, giá cả tăng vọt, dẫn đến nhiều mô hình nuôi cá đồng ở các huyện U Minh, Thới Bình, Trần Văn Thời ra đời, năng suất cao, lãi lớn, đáp ứng được một phần nhu cầu của thị trường.

    Tuy nhiên, về chất lượng thì chỉ có con cá đồng sống trong môi trường tự nhiên là ngon nhất, hấp dẫn nhất.

NGUYỄN THANH DŨNG