Rừng ngập nước tỉnh Cà Mau - : Cá thòi lòi

 Cá thòi lòi giá trị kinh tế không cao bằng các loài cá khác, nhưng nó mang đậm dấu ấn và nét đặc trưng của rừng ngập mặn. Đây là loài cá đặc biệt, vừa sống được trên bờ vừa sống được dưới nước. Đối với người bản địa thì hình ảnh con cá thòi lòi vừa quen thuộc vừa thân thương, nhưng đối với khách phương xa thì nó vừa lạ lẫm, ngộ nghĩnh, kích thích sự tò mò và khám phá.

Giăng câu bắt cá thòi lòi. 

    Cá thòi lòi thuộc họ cá bống, lớn bằng cổ tay trẻ em, nặng 100g hoặc nhỉnh hơn một chút. Thịt dai, thơm và ngọt, đem kho khô hoặc luộc cơm mẻ hay nấu canh chua ăn ngon như thịt cá lóc đồng. Nói là cá thòi lòi vừa sống được trên bờ, vừa sống được dưới nước, thật ra cũng chưa phải chính xác. Khi còn nhỏ, cá thòi lòi thích sống ở bãi bùn, khi lớn lên thì đào hang ở bãi bùn, ở dưới tán rừng đước, rừng mắm hay rừng dừa nước. Nước ròng thì chui vào hang, nước lớn ngập thì ra ngoài. Khi bị bắt lên bờ, chúng nhảy như con cóc tìm đến mé kinh, mé mương rồi nhảy xuống, bơi trên mặt nước bủm bủm. Nếu để trên bờ lâu, chúng sẽ khô nhớt, bị tổn thương và sẽ chết (nhưng cũng phải đến cả nửa ngày). Tuy nhiên, bấy nhiêu đó cũng thấy được sự đặc biệt và diệu kỳ của con cá thòi lòi so với các loài cá khác, nên nói nó vừa sống được trên bờ, vừa sống được dưới nước là như vậy.

 

    Trong một bản tin của báo ảnh Việt Nam nhan đề “Cá sống trên cây” có hình vẽ minh họa, mô tả rằng ở rừng ngập mặn Cà Mau có một loài cá rất đặc biệt, có thể leo lên cây nằm nghỉ ngơi, khi gặp người chúng nhảy tỏm xuống sông… Đó là cá thòi lòi. Điều đó có không? - Có. Chúng ta thỉnh thoảng thấy những con cá thòi lòi nhỏ cỡ ngón tay đôi khi cũng leo lên các cây thấp như đọt ô rô hoặc các cành mắm, đước de xuống sông và khi ta đến gần thì chúng nhảy tỏm xuống sông.

 

    Có một loài cá cũng giống cá thòi lòi là cá bống sao. Về đặc tính và hình dáng, chúng hoàn toàn giống nhau, chỉ có điều cá bống sao nhỏ con hơn, thường là bằng ngón tay cái, trên mình có nhiều đốm màu xanh, chỉ sống trên bãi bùn ngoài trống, còn cá thòi lòi thì sống ở trong bụi rậm.

    Ngày xưa, khi rừng ngập mặn còn giàu tiềm năng, hay nói nôm na là còn nhiều cao lương mỹ vị, nhiều món ngon vật lạ thì không ai ăn thịt cá thòi lòi, nhưng ngày nay nó đã trở thành món ăn đặc sản. Người ta thụt hang hoặc câu, hoặc đặt xà vi, nói chung là đủ các loại phương tiện để bắt chúng, ngoài ăn, còn bán ra thị trường. Món ăn từ cá thòi lòi ngon nhất là nướng, kho tiêu và luộc cơm mẻ hoặc nấu canh chua, thậm chí còn làm khô, giá mỗi ký cũng vài chục nghìn, có lúc tương đương với cá kèo. Nhà hàng Đất Mũi thuộc khu du lịch Mũi Cà Mau lúc nào cũng có món đặc sản cá thòi lòi nướng, kho tộ và luộc cơm mẻ để phục vụ cho du khách và chỉ có duy nhất nơi đây có món cá thòi lòi này.

 

    Khu vực rừng chồi thuộc bãi bồi mũi Cà Mau cá thòi lòi nhiều vô kể, một người có thể bắt được vài chục ký mỗi ngày, nhưng nơi đây bây giờ đã trở thành khu bảo vệ nghiêm ngặt, cấm săn bắt bất cứ loài gì, kể cả cá thòi lòi.

    Mặc dù không có tên trong sách đỏ, nhưng mang ấu ấn và nét đặc trưng của rừng ngập mặn, cá thòi lòi rất xứng đáng được bảo tồn, để tạo nét riêng lạ lẫm, ngộ nghĩnh, kích thích sự tò mò, khám phá của du khách mỗi khi đặt chân đến Mũi Cà Mau, vùng đất tận cùng tây - nam của Tổ quốc.

NGUYỄN THANH DŨNG