Sông Cái Lớn - Dòng sông bắt nguồn từ biển

Sông Cái Lớn còn có các tên gọi khác như sông Cửa Lớn, sông Tam Giang, sông Năm Căn... tùy theo địa danh mà đoạn sông đi qua. Sông xuất phát từ cửa Ông Trang thuộc biển Tây, chảy ra cửa Bồ Đề thuộc biển Đông. Sông dài 56 km, tại cửa Ông Trang rộng hơn 1 km, sâu từ 4-5m; tại cửa Bồ Đề rộng 500m, sâu 20m. Có thể nói đây là con sông duy nhất ở Việt Nam khởi nguồn từ biển và chảy ra biển - từ biển Tây chảy ra biển Đông.

Nghề đáy sông

Tượng đài Khởi nghĩa Hòn Khoai đặt tại thị trấn Năm Căn hướng ra sông Cái Lớn

    Sông Cái Lớn đúng như tên gọi của nó - là con sông lớn nhất và dài nhất ở Cà Mau và dòng chảy trên sông cũng mạnh nhất so với những dòng sông khác. Có lẽ không dòng sông nào nhiều chi lưu bằng sông Cái Lớn, nếu đi ven bờ không quá một ngàn mét là có một chi lưu, lúc là một con rạch nhỏ, lúc lại là một dòng sông lớn chạy ngoằn ngoèo vào rừng sâu.

Xuồng lưới đánh bắt tôm cá trên sông

    Sông Cái Lớn là dòng sông chứa đầy tôm cá mà đáy sông là nghề đánh bắt lâu đời của người dân sống ở dọc dòng sông này. Ở những đoạn sông nước sâu vừa phải, người ta dùng gỗ lớn, dài từ 20 -25 mét cắm xuống dòng sông, giăng thành hàng ngang từ 20 - 30 miệng đáy và dùng dây néo vào nhau, khi nước ròng (tức khi thủy triều xuống) thì thả lưới để bắt tôm cá. Còn ở những đoạn sông nước quá sâu thì người ta dùng đáy bè tức là những chiếc ghe kết lại thành một khối lờ lững trên rồi néo dây xuống đáy sông cho vững chắc không để nước cuốn trôi thay cho cột gỗ...

Một góc cồn Ông Trang - nơi khởi nguồn của sông Cái Lớn

    Ngoài nghề đáy sông ra thì người dân sống ở sông Cái Lớn còn có nhiều cách bắt tôm cá khác như bao lưới, đẩy te, chài, giăng câu... và đặc biệt là nghề đâm cá dứa. Cá dứa là một loài cá biển có ngoại hình gần giống như con cá ba sa hay cá tra nhưng khá lớn, bình quân từ 2-3 kg/con, cá biệt có con nặng gần 10kg và thịt ăn rất ngon. Vào khoảng tháng 8 đến tháng 10 hằng năm, khi mùa trái mắm chín rụng xuống sông, cá dứa từ biển vào từng đàn và nổi lên mặt nước ăn trái mắm, người dân dùng thuyền nhỏ chèo theo đàn cá và dùng lao đâm cá.

Cửa biển Bồ Đề

Đâm cá dứa

    Trong chiến tranh chống Mỹ, sông Cái Lớn là một bãi chiến trường đầy máu lửa vì cửa biển Vàm Lũng thuộc xã Tân Ân là đoạn cuối của đường mòn Hồ Chí Minh trên biển. Số vũ khí từ miền Bắc chi viện vào đến cửa Vàm Lũng theo sông Cái Lớn tỏa ra các kinh rạch chằng chịt khác để đến với chiến trường miền Nam, nên bọn Mỹ - Ngụy bằng mọi giá phải kiểm soát con sông Cái Lớn. “Hạm đội nhỏ trên sông”  cũng bắt nguồn từ đây và những trận đánh tàu khét tiếng của Tiểu đoàn 307 oai hùng cũng bắt nguồn từ đây và kết quả là hàng trăm xác tàu Mỹ đã nằm lại dưới lòng sông Cái Lớn.

    Ngày này, tỉnh Cà Mau đang xây dựng bến cảng quốc tế tại thị trấn Năm Căn. Tàu viễn dương hàng ngàn tấn chở hàng hóa từ biển theo cửa Bồ Đề vào sông Cái Lớn và cập cảng Năm Căn một cách dễ dàng. Sau khi quốc lộ 1A đoạn Cà Mau - Năm Căn hoàn thành thì cảng Năm Căn là một cửa ngõ giao lưu quốc tế quan trọng, góp phần thúc đẩy nền kinh tế Cà Mau cất cánh.

 PHƯƠNG THẢO