Xa quê nhớ cá bống dừa

Ảnh:  HOÀNG LONG Cá bống có rất nhiều loại: bống dừa, bống mú, bống tượng, bống cát, bống trứng, bống mật, bống sao, bống bọt, bống xệ, bống kèo... Nhiều loại bống, nhưng tôi đặc biệt nhớ hoài con cá bống dừa. Có lẽ vì vùng quê nội tôi (Gò Công- Tiền Giang) chúng sinh sản nhiều, sống thích hợp với địa thế cây dừa nước sum suê mọc đầy ven sông rạch. Mùa cá bống rộ thường từ tháng 6 đến tháng 8 âm lịch và cũng là mùa ép trứng. Cá mẹ cho ra đời biết cơ man nào là cá con li ti bám đầy bập dừa nước, tự do đấu tranh sinh tồn. Theo tập tính, lúc nước lớn cá bống lội theo dòng, ẩn mình nơi ngọn rạch. Khi nước ròng thì ra giữa dòng để trú thân dưới mảnh ván bể, tàu mo nang mục, vỏ dừa khô lật úp... Vào mùa cá rộ, những bạn trẻ ở quê canh ngày nước rong khoảng từ 14- 16 âm lịch để đi câu. “Thợ câu” rành nghề chỉ dùng mồi trùn, bởi cá bống dừa rất khoái khẩu với món ăn này. Một ngày nhấp câu siêng năng có thể được cả ký lô cá bống dừa làm thức ăn cho gia đình. Nhưng điều thú vị khi bắt cá bống dừa không phải câu mà là mò bằng tay. Nhẹ nhàng một tay chặn ngách, một tay thọc sâu vào kẽ hở bập dừa nước để mò. Chạm cá bống dừa rút vào trong, thấy tiếc nên đành nhịn đau móp tay quyết bắt cho bằng được. Khi tóm gọn chú bống lưng đen nhẻm, lườn trắng, tròn mình gần nửa cổ tay, bụng núc ních trứng, cảm giác thật khó tả. Ngày ấy, đối với bọn trẻ vô tư như chúng tôi thì mò cá bống dừa chỉ là một trong nhiều thú vui thôn dã. Nhưng những người dân nghèo quê tôi xem đó là việc mưu sinh hoặc chí ít cũng để cải thiện bữa ăn gia đình. Tôi nhớ hoài hình ảnh má tôi đội nón lá chằm, quần xắn quá gối, bên hông đeo giỏ đụt, nhẫn nại mò bắt từng con cá trong bộng dừa nước. Dáng gầy gầy của người lẫn vào rừng lá thấp thoáng đến rưng rưng nước mắt... Cá bống dừa thịt ngọt, ướp nước mắm ngon kho tiêu bằng tộ, hương thơm nức mũi. Có người lại thích ram nghệ, kho sả ớt tóp mỡ hay nấu canh với lá bồ ngót, mướp hương, rau đắng... Luộc cá lấy thịt bỏ xương nấu nồi cháo nhỏ, múc ra chén, rắc tiêu; trời lạnh các cụ già húp từng muỗng ấm bụng, luôn miệng khen ngon. Rồi còn món xỏ lụi nướng trui hoặc nhúng bột chiên, cặp rau thơm chấm nước mắm tỏi ớt cũng chẳng ai chê. Bằng như muốn lạ miệng thì om nước cốt dừa, phủ trên là đọt mì, đun lửa liu diu vừa chín tới, ăn một lần sẽ rất khó quên. Không là đặc sản cao sang, chỉ bình dị và thân thiết với con cá bống dừa quê tôi. Đi đâu, xa đâu, cứ thấy rặng dừa nước là lòng tôi lại trùng xuống vì nhớ cá, nhớ người!  NGUYỄN KIM