Trang phục phụ nữ Lự, Lai Châu

Nguồn: LangvietOnline

Những bộ váy áo với các họa tiết sặc sỡ, mô phỏng hình ảnh thiên nhiên, cây cối, hoa cỏ… đã tạo nên nét đẹp rất riêng của người phụ nữ dân tộc Lự. Trong đời sống văn hoá phong phú của mình, đồng bào dân tộc Lự đã biết trồng bông, nuôi tằm, kéo sợi dệt vải phục vụ nhu cầu may mặc của cộng đồng. Trang phục của người Lự chứa đựng nhiều nét độc đáo, đặc sắc, nhất là trang phục của người phụ nữ, gồm có: khăn đội đầu, áo, váy, thắt lưng. Khăn đội đầu Khăn đội đầu được làm bằng vải bông, nhuộm chàm đen dài khoảng trên 4m, rộng 0,3m, hai đầu khăn có tua dài khoảng 0,2m. Trên nền đen của hai đầu khăn dệt xen kẽ 18 đường chỉ trắng to nhỏ khác nhau và hai đường chỉ vàng chạy ngang tô điểm cho khăn. Khi sử dụng, khăn được gấp bốn theo chiều dọc và được quấn quanh đầu nhiều vòng búi nghiêng về phía bên trái đầu. Mềm mại từ thân áo Phụ nữ Lự mặc áo tứ thân, may bằng vải chàm đen, ghép liên kết với nhau từ 6 miếng vải cắt theo hình rẻ quạt, tạo cho áo có vạt xoè rộng so với eo. Hoa văn dệt kết hợp với hoa văn ghép vải. Cổ áo liền với nẹp ngực gồm 5 miếng vải may cầu kỳ các màu khác nhau tạo thành. Miếng vải ở giữa được đáp những quả hình trám màu xanh đỏ nối tiếp nhau. Tay áo dài, được may thon dần về phía cổ tay viền một vòng vải hoa nhỏ, sát nách có thêu hoa văn chạy vòng quanh ống tay. Trên thân áo bên trái thêu một đường chỉ nhỏ hình gióng trúc chạy từ cổ thẳng xuống vạt áo bằng chỉ các màu. Vòng quanh eo từ phía trước ra phía sau là hoa văn ghép vải, đồng bào Lự gọi đó là “con suối uốn lượn”. Dưới hoa văn ghép vải là những hình tam giác thêu bằng chỉ các màu. Hai bên vạt áo được đính hai dây vải hoa, dải dây bên sườn phải có năm tua bằng sợi len các mầu có xâu những hạt cườm. Khi mặc người ta vắt chéo thân bên trái sang phía sườn phải và buộc hai dây vải với nhau, dây được buộc buông thõng tới gần đầu gối, khi bước đi hai dải dây nhún nhảy đung đưa tạo sự uyển chuyển mềm mại cho người phụ nữ. Kín đáo và nổi bật trên thân váy Hàng ngày người phụ nữ Lự thường mặc từ hai đến ba chiếc váy cùng một lúc. Chúng được lồng vào nhau thành nhiều tầng, mỗi chiếc cách nhau 3 đến 4cm theo chiều cao dần. Đồng bào quan niệm mặc như vậy vừa kín đáo vừa đẹp, vừa có thể thay đổi cho nhau, khi chiếc váy ngoài đã cũ. Váy được tạo bởi ba miếng vải khác nhau, hình ống và chia làm ba phần gồm cạp, thân và chân váy. Cạp váy bằng vải bông nhuộm nâu, không trang trí hoa văn. Thân váy bằng vải tơ tằm được dệt trên một khung cửi riêng, kỹ thuật dệt phức tạp và đòi hỏi sự khéo léo của người dệt để tạo thành những hoa văn theo ý thích của từng người. Thân cài hoa văn thành hai phần rõ rệt. Nửa thân tiếp giáp với cạp váy bằng vải tơ tằm màu nâu sậm, trên có dệt thêm nhiều sọc màu vàng và đỏ chạy song song theo chiều ngang của váy. Nửa thân sau tiếp giáp với chân váy bằng vải tơ tằm có dệt hoa văn, thêm vào đó là những phần thêu bằng len. Hoa văn nổi bật ở thân váy quả trám cao 10cm, xen kẽ giữa hai quả trám là hình hai người quay ngược đầu vào nhau, tay dang ra hai bên. Chân váy bằng vải bông nhuộm đen, gấu váy viền bằng vải hoa rộng 1cm. Ở khoảng giữa có khâu nối 9 ô vải hoa các màu theo chiều dọc từ thân váy xuống gấu váy, kết thúc là hoa văn các hình tam giác xanh và đỏ xen kẽ nhau nhằm giúp váy thêm nổi bật. Thắt lưng được may bằng vải mộc trắng, hai đầu thêu hoa văn 6 đường chạy ngang, đường thứ 4 được thêu cầu kỳ hơn và ở đuôi thắt lưng để nhiều tua sợi, khi thắt họ gấp đôi khổ vải, buộc sang bên cạnh sườn bên trái, để thõng hai đầu dây cho mềm mại. Vòng cổ được làm bằng bạc (ngày nay bạc hiếm họ chuyển sang dùng nhôm) vòng hình tròn, hai đầu vòng uốn gập ngược lại tạo ra hai lá hình tam giác, trên mặt lá có chạm khắc hoa dây mềm mại. Sự tinh tế, độc đáo và mang đậm bản sắc văn hóa riêng biệt trong trang phục của người phụ nữ dân tộc Lự đã góp phần tô thắm thêm cho bức tranh văn hóa muôn màu của cộng đồng 23 dân tộc ở Lai Châu nói riêng và 54 dân tộc Việt Nam nói chung trong thời kỳ phát triển và hội nhập. Những bộ trang phục là một phần không thể thiếu được trong các dịp lễ, tết, hội. Hiện nay, nghề dệt vải, nhuộm chàm, may trang phục vẫn được các bà, các mẹ truyền lại cho con cháu./.